Ανάσταση: Προσδοκία εξυψωτική και λυτρωτική

[…]

Η Ανάσταση, σε συνδυασμό με το Πάσχα —το δεύτερο τούτο τυπικά εβραϊκό—, είναι ένα από τα θέματα της Ιστορίας που δεν έχουν εξαντληθή ως σύμβολα. Σε πρώτο επίπεδο, η εκ νεκρών έγερση του Ιησού παρουσιάζεται ως το γεγονός το επικυρωτικό ενός έργου θεόπνευστου. Σε δεύτερο επίπεδο, αποτελεί τον συμβολικό αρραβώνα του ανθρώπου με την αιωνιότητα. Δεν έχει νόημα να επιμείνουμε εδώ στην ιδιοτέλεια μιας τέτοιας προβολής· όταν βρίσκεσαι στον κύκλο του ανθρώπινου, προσδιορίζεσαι δεσμευτικά από το ανθρώπινο. Και είδαμε πως η αθανασία δεν άφησε αδιάφορη μήτε την ανάλαφρη ψυχή του αρχαίου ελληνικού κόσμου. Υπάρχει όμως κι’ ένα τρίτο επίπεδο, που ενδιαφέρει περισσότερο ίσως από τ’ άλλα δύο.

Ανάσταση ίσον προσδοκία εξυψωτική και λυτρωτική. Στον νεοελληνικό μας χώρο έχουμε μιλήσει συχνά για «ανάσταση του γένους», για «ανάσταση του αρχαίου πνεύματος», και σε κάθε εθνικά χαρμόσυνη περίσταση δεν παραλείψαμε να ψάλουμε τ’ «αναστάσιμα». Θάλεγε κανένας πως μέσα στο κύτταρό μας, ίσως γιατί σ’ όλο το μάκρος της Ιστορίας έχουμε πολύ βασανιστή από τους διαφόρους ζυγούς, λαγοκοιμάται μια απαντοχή (σ.σ. προσδοκία, προσμονή, ελπίδα) αξεδίψαστη. Μπορεί και να μην είναι τυχαίο που, ενώ οι δυτικοί χριστιανικοί λαοί λογαριάζουν μεγάλη τους γιορτή τα Χριστούγεννα, εμείς έχουμε την Εβδομάδα των παθών, με απόληξή της κι’ επιστέγασμα τη Λαμπρή. Όλο και κάποιαν ανάσταση περιμένει ο τόπος τούτος, ο καταματωμένος από τα ίδια του αμαρτήματα κι’ από τα ξένα.

Προβολή του πόθου γι’ ανάσταση κάθε λογής είταν το θαύμα της Ιουδαίας. Ευγλωττότερη, βαθύτερη μαρτυρία κι’ από τη διάρρηξη του μνημείου είναι η απλή απαρίθμηση των οραμάτων που μας κάνει ο Παύλος […]. Μπορείς ν’ αμφισβητήσεις ένα θαύμα, δεν μπορείς ν’ αμφισβητήσεις ένα όραμα. Γιατί το όραμα δεν είναι πάγκοινο, είναι ανάφλεξη μυστική ψυχής επώνυμης. Την πραγματική Ανάσταση μάς την ιστορούν τα οράματα εκείνων που είταν οι απαρηγόρητοι συγκαιρινοί του μαρτυρίου. Είδαν ζωντανό ξανά τον σταυρωμένο, γιατί πίστεψαν ότι δίχως αυτόν δεν είναι πια βιώσιμη η ζωή.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 26.4.1970, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Αυτό είναι το κλειδί του θαύματος, σε κάθε εποχή. Να κρατάς την ψυχή σου ορθή, το πνεύμα σου άγρυπνο. Το πνεύμα μπορεί ν’ αναστήσει το σώμα, το αντίστροφο δεν γίνεται. Το σώμα ξέρει μόνο να υποδουλώνεται και να μας υποδουλώνει: στην ανάγκη, στην αδυναμία, στο φόβο. Ενόσω το πνεύμα μένει αδούλωτο, τίποτα δεν έχει χαθεί. Γι’ αυτό και οι εχθροί του ανθρώπου, οι δυνάστες, πασχίζουν να βάλουν σε ζυγό διά του σώματος το πνεύμα. Αυτό είναι ο από καταβολής εχθρός τους.

Στο θαύμα της Ιουδαίας ο ελληνικός Λόγος έδωσε τη χροιά του πνευματικού. Σήμερα αδιαφορούμε σχεδόν αν η Ανάσταση σημαίνει και διαιώνιση, υπόσχεση σωματικής αφθαρσίας. Μας φτάνει το σύμβολο, η διαβεβαίωση πως ο άνθρωπος έχει μέσα του τη δύναμη να καταβάλλει τον Άδη. Δεν κύλησαν μάταια οι τόσοι αιώνες. Κι’ ας μην ξεχνάμε πως αυτά που τα νόμιζαν άλλοτε δεσμά του τάφου, είναι δεσμά της ζωής. Ο θάνατος δεν δεσμεύει, μόνον η ζωή δεσμεύει και δεσμεύεται, γιατί περιέχει την ευθύνη. Το άστρο της Βηθλεέμ —που είταν άλλωστε άστρο της Ναζαρέτ— δεν σελαγίζει (σ.σ. ακτινοβολώ, φεγγοβολώ) πάνω από ένα λίκνο, ανατέλλει πάνω από έναν τάφο. Τον Ιησού τον επέβαλε το μαρτύριό του. Αναστήθηκε εν πνεύματι, επειδή ο Ρωμαίος πραίτορας είχε τη βάναυση αφροσύνη ή την πνευματική νωθρότητα να τον σταυρώσει.

Μπορούσαν όμως οι Ρωμαίοι να μη τον σταυρώσουν; Εδώ είναι που αρχίζει το αίνιγμα της Ιστορίας. Επίφοβος βέβαια δεν είταν, ομάδα τον ακολουθούσε λιγοπρόσωπη, η μικρή πατρίδα του βρισκόταν κάτω από το πέλμα των λεγεώνων. Κι’ όμως η θανάτωσή του έγινε για λόγους πολιτικούς. Κάθε υποψία ανταρσίας έπρεπε να πνίγεται μέσα στ’ αυγό, για να κοιμάται ατάραχη η Ρώμη. Οι πιο αξιόπιστοι ιστορικοί μάς βεβαιώνουν σήμερα πως οι Εβραίοι ως σύνολο δεν ευθύνονταν για τη σύλληψη του Ιησού, μ’ εξαίρεση τους αιώνιους κόλακες και συνεργούς του κατακτητή: τους φαρισαίους, το Συνέδριο. Άδικα αναθεματίστηκε, κυνηγήθηκε, δυο χιλιάδες χρόνια τώρα ο λαός της Βίβλου, που είχε γεννήσει κι’ ακολουθήσει τον Γαλιλαίο. Ο Ιησούς χτυπήθηκε ως πολιτικός αντάρτης — για ν’ αναστηθεί ως πνευματικός ελευθερωτής.

Είναι αιματοστάλαχτα αλλά και καταγέλαστα τα λάθη των ισχυρών του κόσμου.

*Απόσπασμα από επιφυλλίδα του Άγγελου Τερζάκη, που έφερε τον τίτλο «Το άστρο από τον τάφο» και είχε δημοσιευτεί στην εφημερίδα «Το Βήμα» στις 26 Απριλίου 1970, ανήμερα το Πάσχα.

Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, η Ανάσταση του Χριστού (φορητή εικόνα του Ηλία Μόσκου, 1679, Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο).