Τι μπορεί να μας διδάξει το Star Wars για την δημοκρατία και την παρακμή της

Το σημερινό πολιτικό περιβάλλον είναι γεμάτο απειλές για τη δημοκρατία, από την άνοδο του αυταρχικού λαϊκισμού σε όλο τον κόσμο, έως την παραπληροφόρηση και τις ένοπλες συγκρούσεις που μαίνονται σε όλες τις γωνίες του πλανήτη.

Και η 4η Μαιου (May the 4^th) ημέρα που έχει αφιερωθεί στο παγκόσμιο φαινόμενο επιστημονικής φαντασίας, το Star War, είναι μία καλή ευκαιρία για να αναρωτηθούμε τι μπορεί να μας μάθει η δημοφιλής κουλτούρα για την δημοκρατία.

Γιατί ο Πόλεμος των Άστρων;

Θα ήταν λογικό να αναρωτηθείτε γιατί αντλούμε αυτά τα διδάγματα από το Star Wars και όχι από τη Βαιμάρη ή την αρχαία Ρώμη.

Σύμφωνα με άρθρο του The Conversation όμως, η κουλτούρα έχει σημαντικό ρόλο στο να αφηγείται αυτές τις ιστορίες με τρόπο προσιτό.

Πολύ περισσότεροι άνθρωποι θα δουν το Star Wars και θα σκεφτούν τις ιστορίες του από όσους θα εξετάσουν ποτέ σε βάθος τους κινδύνους της δημοκρατικής παρακμής στην κοινωνία μας.

Το Star Wars δεν είναι απλώς μια σειρά ταινιών επιστημονικής φαντα

σίας, αλλά ένα πολιτιστικό φαινόμενο.

Είναι ακριβώς η απολιτική εικόνα του Star Wars που του προσδίδει τόσο μεγάλη πολιτική χρησιμότητα. Μια σειρά με τόσο ισχυρούς ήρωες και κακούς αναπόφευκτα προκαλεί συγκρίσεις.

Σχεδόν αμέσως μετά την κυκλοφορία του το 1977, το Star Wars έγινε μια γλώσσα της ποπ κουλτούρας για την κατανόηση της πολιτικής.

Αν μπορούμε λοιπόν να το χρησιμοποιήσουμε για να επισημάνουμε μερικούς από τους τρόπους με τους οποίους πεθαίνουν οι δημοκρατίες – και ίσως να βοηθήσουμε τους ανθρώπους να σκεφτούν με έναν νέο τρόπο τις σύγχρονες πολιτικές προκλήσεις – αυτό φαίνεται να είναι μια αξιόλογη προσπάθεια.

Μάθημα 1: Οι υπερβολικά ισχυρές κυβερνήσεις προέρχονται συχνά από αδυναμία

Στην πιο συνηθισμένη εκδοχή, η άνοδος της Αυτοκρατορίας στο Star Wars είναι μια ιστορία για τους κινδύνους της συγκέντρωσης της εξουσίας σε ένα άτομο, το οποίο μπορεί στη συνέχεια να την καταχραστεί τυραννικά.

Αυτό το μάθημα αξίζει πάντα να το θυμόμαστε, καθώς αυτή η απειλή είναι πολύ πραγματική. Αλλά στην πραγματικότητα, το Star Wars μας διδάσκει και ένα άλλο μάθημα: η υπερβολικά αδύναμη κυβέρνηση αποτελεί μεγάλη απειλή για τη δημοκρατία.

Η Γαλαξιακή Δημοκρατία στο Star Wars είναι ένα δυσλειτουργικό πολιτικό σύστημα.

Η γερουσία είναι γεμάτη από αντιμαχόμενους αντιπροσώπους που, όταν αντιμετωπίζουν την εισβολή ενός πλανήτη, σχηματίζουν μια ερευνητική επιτροπή. Κανείς δεν έχει εμπιστοσύνη στην ηγεσία.

Δεν υπάρχει στρατός, εκτός από τους Τζεντάι, μια μικρή θρησκευτική τάξη διαστημικών μάγων.

Ακόμα και όταν ένα αποσχιστικό κίνημα απειλεί τη Δημοκρατία με τεράστια στρατιωτική δύναμη, η γερουσία δεν μπορεί να συμφωνήσει να δημιουργήσει στρατό.

Είναι αυτή η απόλυτη αποτυχία του πολιτικού συστήματος να προστατεύσει την ευημερία της Δημοκρατίας που δίνει στον καγκελάριο Παλπατίν έκτακτες εξουσίες να ενεργεί μονομερώς.

Καθώς ο πόλεμος συνεχίζεται, αποκτά ακόμη περισσότερη εξουσία και η γερουσία τον ικετεύει να παραμείνει στην εξουσία πολύ μετά τη λήξη της θητείας του. Έτσι φυτεύονται οι σπόροι της Αυτοκρατορίας: μια υπερβολικά αδύναμη κυβέρνηση αποτυγχάνει και ο λαός στρέφεται προς έναν ισχυρό ηγέτη.

Το παράδοξο Publius

Αυτό έχει ονομαστεί «παράδοξο Publius», το οποίο παρατηρήθηκε για πρώτη φορά από τον Αμερικανό ιδρυτή Αλεξάντερ Χάμιλτον.

Αν η κυβέρνηση δεν είναι αρκετά ισχυρή, είπε ο Χάμιλτον, οι ηγέτες μπορεί να αναγκαστούν να «υπερβούν τα όρια» που επιβάλλει ο νόμος σε περιόδους κρίσης, γεγονός που μπορεί να τους καταστήσει αδύνατο να ελεγχθούν αργότερα. Ο υπερβολικός περιορισμός της κυβέρνησης, από φόβο δημιουργίας τυράννων, μπορεί πράγματι να δημιουργήσει τυράννους.

Το Star Wars διδάσκει αυτό το μάθημα με γλαφυρότητα: η αναταραχή που μπορεί να προκύψει όταν ένα κράτος δεν είναι αρκετά ισχυρό αποτελεί το τέλειο έδαφος για έναν επίδοξο αυτοκράτορα να συγκεντρώσει την εξουσία και να συναντήσει, όπως αναφλερει η Πάντμε, «βροντερά χειροκροτήματα».

Μάθημα 2: Η προσήλωση στον νόμο δεν θα μας σώσει

Η βιβλιογραφία για τη δημοκρατική παρακμή συχνά συμβουλεύει ότι τα κράτη μπορούν να αποφύγουν την τυραννία και τη δικτατορία μέσω της δέσμευσης στον κράτος δικαίου. Το Star Wars παρουσιάζει μια ενδιαφέρουσα ανατροπή αυτού του μαθήματος: η δέσμευση στον νόμο από μόνη της δεν βοηθά.

Όλοι στον κόσμο του Star Wars είναι εμμονικοί με τη νομιμότητα, ακόμη και οι κακοί.

Ωστόσο, το μόνο που σκέφτονται όλοι είναι η τυπική συμμόρφωση με το νόμο, όχι οι συνέπειες αυτών των νομικών ενεργειών.

Αν η βασίλισσα Αμιντάλα υπογράψει μια συνθήκη υπό την απειλή όπλου που δικαιολογεί την παράνομη εισβολή στον πλανήτη της, μας λένε, η γερουσία θα θεωρήσει ότι όλα είναι εντάξει. Σχεδόν κανείς δεν αμφισβητεί το γεγονός ότι ο Παλπατίν συγκεντρώνει περισσότερες έκτακτες εξουσίες και παραμένει στην εξουσία για πολύ καιρό μετά την έγκριση της συνθήκης από τη γερουσία.

Το Star Wars μας υπενθυμίζει ότι δεν πρέπει να παραπλανηθούμε και να πιστέψουμε ότι οι άνθρωποι που χρησιμοποιούν τη γλώσσα του νόμου κάνουν το σωστό.

Πολλά αυταρχικά και αντιδημοκρατικά καθεστώτα σε όλο τον κόσμο κρύβονται πίσω από το νόμο για να δικαιολογήσουν τις παράνομες πράξεις τους. Για να αποτρέψουμε την υπονόμευση της δημοκρατίας, πρέπει να εξετάσουμε πώς χρησιμοποιείται (και καταχράται) ο νόμος και τι επιτυγχάνουν οι «νόμιμες» ενέργειες.

Μάθημα 3: Η σύγχυση στην κορυφή της εξουσίας οδηγεί στο χάος

Τέλος, το Star Wars δείχνει τον κίνδυνο του να μην γνωρίζουμε ποιος είναι υπεύθυνος.

Στις ταινίες βλέπουμε σοβαρή σύγχυση σχετικά με το ποιος είναι ο τελικός φύλακας του κοινού καλού της Δημοκρατίας και υπερασπιστής της συνταγματικής τάξης: ο ανώτατος καγκελάριος ή το Συμβούλιο των Τζεντάι. Είναι σαφές ότι και οι δύο θεωρούν τον εαυτό τους τον τελικό φύλακα της πολιτικής κοινότητας.

Αυτό καταλήγει άσχημα, με τον δάσκαλο των Τζεντάι, να προσπαθεί να ανατρέψει τον Πάλπατιν επειδή «ένιωσε» μια συνωμοσία για την καταστροφή των Τζεντάι.

Δεν είναι σαφές ποιος, αν υπάρχει κάποιος, τον εξουσιοδότησε να καθαιρέσει τον εκλεγμένο αρχηγό της Δημοκρατίας. Στη συνέχεια, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ο Πάλπατιν είναι «πολύ επικίνδυνος» για να δικαστεί και προσπαθεί να τον εκτελέσει συνοπτικά.

Το Star Wars δείχνει τον κίνδυνο που ενέχει η ύπαρξη δύο αντίπαλων θεματοφυλάκων της πολιτικής τάξης, χωρίς δυνατότητα επιλογής μεταξύ τους. Αυτή η συνταγματική ένταση καταλήγει σε χάος όταν οι αντίθετες αξιώσεις τους συγκρούονται με βία και ο Πάλπατιν χρησιμοποιεί το γεγονός αυτής της συνωμοσίας ως δικαιολογία για να μετατρέψει τη Δημοκρατία σε Αυτοκρατορία με τον ίδιο επικεφαλής.

Αυτά είναι σημαντικά διδάγματα για όποιον θέλει να οικοδομήσει και να διατηρήσει ένα σταθερό δημοκρατικό κράτος.