Star Wars: Πώς η δεύτερη σεζόν του Andor απεικονίζει την κοινοτοπία του αμερικανικού κακού

Σε ένα απομονωμένο αγρόκτημα στις παρυφές μιας φασιστικής αυτοκρατορίας, ένας μεσαίου επιπέδου κυβερνητικός υπάλληλος ανακρίνει τα θύματά του. Με το πρόσχημα της διεξαγωγής μιας κυβερνητικής απογραφής, εντοπίζει μετανάστες χωρίς χαρτιά. Όταν βρίσκει έναν, ορμάει, στριμώχνει μια νεαρή μετανάστρια εργάτρια και προσπαθεί να την εξαναγκάσει να κοιμηθεί μαζί του. Όταν εκείνη αρνείται, γίνεται βίαιος. Ο λόγος για το Andor.

Η τηλεοπτική μεταφορά των Star Wars, παρότι αντλεί έμπνευση από φιγούρες όπως ο Λένιν και ο Στάλιν, μιλά και στον αντίποδα της ιδεολογίας αυτών – τον φασισμό. Πώς άλλωστε θα μπορούσε κανείς να μιλήσει για το ένα δίχως το άλλο (ιστορικά);

Μάλιστα, σύμφωνα με άρθρο του Wired, η παραπάνω σκηνή μοιάζει οικεία στη σημερινή Αμερική, όπου οι πράκτορες του ICE συλλαμβάνουν μετανάστες (και μερικές φορές ακόμη και πολίτες) με ανησυχητική ατιμωρησία.

Σε αυτήν την περίπτωση βέβαια, το αγρόκτημα δεν βρίσκεται στις ΗΠΑ ούτε καν στη Γη. Αντ’ αυτού, είναι μια σκηνή από τη δεύτερη και τελευταία σεζόν του Andor, της αναγνωρισμένης από τους κριτικούς σειράς Star Wars που εξιστορεί την άνοδο της Συμμαχίας των Επαναστατών κάτω από την υφέρπουσα σκιά της Διαγαλαξιακής Αυτοκρατορίας.

Αν παρακολουθώντας τις εξελίξεις στη σειρά σκέφτεστε κι εσείς τη σημερινή ολίσθηση της Αμερικής προς το φασισμό, αυτό μάλλον δεν είναι σύμπτωση. Στην πραγματικότητα, είναι αναμφισβήτητα το νόημα του Star Wars εξ αρχής.

Κατά τη διάρκεια της 47χρονης ιστορίας του franchise, η Αυτοκρατορία έχει χρησιμεύσει ως «υποκατάστατο» για τα πάντα, από τις Ηνωμένες Πολιτείες κατά τη διάρκεια του πολέμου του Βιετνάμ μέχρι την αρχαία Ρώμη στην εποχή του Ιουλίου Καίσαρα.

Το παρόν αντλεί αφορμή από την 4η Μαιου (May the Forth), την ημέρα που έχει αφιερωθεί στο στο Star Wars, ως λογοπαίγνιο της φράσης του διαγαλαξιακού franchise «Μay the Force be with you», αλλά και την επέτειο μιας εκ των πιο ζοφερών ημερών στην ιστορία των ΗΠΑ- τον εν ψυχρώ πυροβολισμό τεσσάρων φοιτητών στο Πανεπιστήμιο Kent του Οχάιο από την Εθνοφρουρά καθώς διαδήλωναν κατά του πολέμου στο Βιετνάμ.

The force awakens

Στο Επεισόδιο VII- The force awakens, οι κακοί ντύνονται και συμπεριφέρονται σαν Ναζί, μια καρτουνίστικη μεταφορά που τους καθιερώνει ως κακούς χωρίς να προσπαθεί να πει κάτι βαθύτερο για τον σύγχρονο ιμπεριαλισμό. Σε γενικές γραμμές, η τριλογία των επόμενων επεισοδίων είναι πολύ απασχολημένη με το να παλεύει με το νόημα του ίδιου του Star Wars για να πει κάτι ισχυρό για την αμερικανική πολιτική, και όταν η Lucasfilm της Disney κάνει πιο φιλόδοξες αφηγηματικές κινήσεις, όπως με το The Acolyte, δεν έχει καταφέρει να ξεφύγει από τη βαρύτητα των εταιρικών απαιτήσεων και ενός μικρού, δυνατού, τοξικού fandom που είναι αποφασισμένο να σύρει το franchise προς τα δεξιά τόσο πολιτικά όσο και πολιτιστικά.

Αυτός είναι ο λόγος που το Andor μοιάζει με μια τόσο σπάνια νίκη για το Star Wars. Όχι μόνο είναι ό,τι καλύτερο έχει βγει από το franchise εδώ και χρόνια (όπως υποστηρίζουν πολλοί κριτικοί), αλλά είναι και η πιο κραυγαλέα προσπάθεια της Lucasfilm να επιστρέψει στο είδος του καυστικού πολιτικού σχολιασμού που χαρακτήριζε την προ-Disney εποχή της. Μπορεί η πρώτη σεζόν του Andor να έθεσε τις βάσεις με την προσεκτική ανάπτυξη χαρακτήρων και την οικοδόμηση του κόσμου, αλλά η δεύτερη σεζόν κάνει πράξη αυτή την υπόσχεση για να προσφέρει κάτι οδυνηρά σχετικό σε μια εποχή που πολλοί Αμερικανοί λογαριάζουν το γεγονός ότι η δημοκρατία που κάποτε θεωρούσαμε άσβεστη φαίνεται να καταρρέει μπροστά μας.

«Αυτοί είναι που θα σου σπάσουν την πόρτα στις 3 τα ξημερώματα ή θα επιβάλουν την αλλαγή των νόμων. Είναι το πραγματικό πρόσωπο της Αυτοκρατορίας. Και μοιάζει φυσιολογικό και κοινότυπο και βαρετό και γι’ αυτό τρομακτικό. Είναι η πραγματικότητα της αυξανόμενης καταπίεσης»

«Αν ελέγχουν τις βίζες, είναι πρόβλημα»

Στα τρία πρώτα επεισόδια της δεύτερης σεζόν του Andor, που άρχισε να προβάλλεται στο Disney+ στις 22 Απριλίου, μια από τις πολλές αλληλένδετες πλοκές της σειράς μας μεταφέρει στον Mina-Rau, έναν αγροτικό πλανήτη στο εξωτερικό χείλος του γαλαξία του Star Wars, όπου μια ομάδα επαναστατών στρατιωτών παριστάνει τους ανεξάρτητους μηχανικούς. Στην ομάδα περιλαμβάνεται η Bix (Άντρια Αρχόνα), ένας καταζητούμενος φυγάς που κρύβεται στο Mina-Rau χωρίς τα απαραίτητα χαρτιά. Έτσι, όταν μια ομάδα αυτοκρατορικών στρατιωτών φτάνει για να πραγματοποιήσει μια απροειδοποίητη «απογραφή προμηθειών», η Bix ανησυχεί.

«Αν ελέγχουν τις βίζες, είναι πρόβλημα», λέει.

«Κοιτάξτε, χρειάζονται τα σιτηρά», απαντά ένας ντόπιος αγρότης. «Ξέρουν ότι χρειαζόμαστε βοήθεια και ξέρουν ότι δεν είναι όλοι νόμιμοι. Πόσο σκληρά ψάχνουν, τι κάνουν – έχουν περάσει 10 χρόνια από τον τελευταίο έλεγχο, κανείς δεν είναι ευχαριστημένος».

Στο αμέσως επόμενο επεισόδιο, θα προδώσει τους αντάρτες στην Αυτοκρατορία, μια υπενθύμιση του πόσο δύσκολο μπορεί να είναι να κάνεις το σωστό μπροστά στην αυταρχική εξουσία.

Η κοινοτοπία του κακού

Για τον Κρις Κέμπσαλ, ιστορικό και συγγραφέα του βιβλίου The History and Politics of Star Wars, η μεγαλύτερη καινοτομία του Andor είναι ο τρόπος με τον οποίο εκθέτει τα «στοιχεία της βάσης του φασισμού». Όλοι ξέρουμε ότι ο Palaptine είναι κακός, αλλά όπως ξεκαθαρίζει η σειρά, είναι οι απλοί άνθρωποι που κάνουν απλώς τη δουλειά τους -συμπληρώνοντας χαρτιά και επιβάλλοντας την ασφάλεια- που κάνουν αυτό το κακό δυνατό εξ αρχής.

«Αυτοί είναι που θα σου σπάσουν την πόρτα στις 3 τα ξημερώματα ή θα επιβάλουν την αλλαγή των νόμων», λέει. «Είναι το πραγματικό πρόσωπο της Αυτοκρατορίας. Και μοιάζει φυσιολογικό και κοινότυπο και βαρετό και γι’ αυτό τρομακτικό. Είναι η πραγματικότητα της αυξανόμενης καταπίεσης».

Ο αμερικανικός ιμπεριαλισμός στα Star Wars

Η παράδοση του Star Wars να αναδεικνύει τον αμερικανικό ιμπεριαλισμό χρονολογείται από τις πρώτες μέρες του.

Πριν δημιουργήσει το Star Wars, ο Λούκας επρόκειτο να σκηνοθετήσει το «Apocalypse Now» για λογαριασμό του φίλου του, του βραβευμένου με Όσκαρ σκηνοθέτη Φράνσις Φορντ Κόπολα. Αλλά αφού η ταινία έπεσε στην κόλαση της ανάπτυξης και ο ίδιος αποσύρθηκε, ο Λούκας πήρε το σκηνικό του πολέμου του Βιετνάμ και το μετέφερε στο διάστημα, μετατρέποντας τους Βιετκόνγκ στη Συμμαχία των Επαναστατών, έναν κουρελιασμένο στρατό μαχητών της ελευθερίας που διεξάγει ανταρτοπόλεμο ενάντια σε μια βαριά οπλισμένη, γενοκτόνο αυτοκρατορία.

Και αυτό ακριβώς μπήκε στην τελική εκδοχή της ταινίας.

«Είτε είσαι μαζί μας είτε είσαι με τους τρομοκράτες»

Από τον Μπους στον Καίσαρα και τον Βοναπάρτη

Όταν ο Λούκας επέστρεψε στον γαλαξία του Star Wars μετά από ένα διάλειμμα 16 ετών για να αναλάβει το τιμόνι της prequel τριλογίας, είχε μια διαφορετική μεταφορά στο μυαλό του. Το Star Wars: Episode I-The Phantom Menace, που κυκλοφόρησε το 1999, ένα ολόκληρο χρόνο πριν ο Tζορτζ Μπους γίνει πρόεδρος, είναι μια αλληγορία για το πώς οι δημοκρατίες καταρρέουν σε δικτατορία και παραχωρούν οικειοθελώς την εξουσία σε έναν ισχυρό άνδρα, με παραλληλισμούς με όλους, από τον Ιούλιο Καίσαρα μέχρι τον Ναπολέοντα Βοναπάρτη. (Η εμμονή του Λούκας με τους εμπορικούς δασμούς, που προκαλούσε τότε αναφιλητά, μπορεί επίσης να προέβλεψε ακούσια την τρέχουσα οικονομική κρίση μας).

Αλλά όταν τα prequels τελείωσαν με την Revenge of the Sith (2005), ο Λούκας είχε στρέψει την προσοχή του στον Πρόεδρο Μπους. Κοντά στο τέλος της ταινίας, ένας διεφθαρμένος Anakin Skywalker στρέφεται προς τον παλιό του φίλο Obi-Wan Kenobi και φωνάζει: «Αν δεν είσαι μαζί μου, είσαι εχθρός μου», μια αδόκιμη αναφορά στον πόλεμο του Ιράκ που αμέσως προκάλεσε συγκρίσεις στους υποψιασμένους μεταξύ των θεατών με την γνωστή φράση του Μπους μετά την 11η Σεπτεμβρίου: «Είτε είσαι μαζί μας είτε είσαι με τους τρομοκράτες».

Μετά τις κακές κριτικές για τις συνέχειες, ο Λούκας αποσύρθηκε από το Star Wars για μερικές ακόμη δεκαετίες, προτού τελικά πουλήσει το franchise στη Disney. Η πολυδιαφημισμένη επανεκκίνηση της εταιρείας συνέχισε το Skywalker Saga, 30 χρόνια μετά το Return of the Jedi (1983). Στο The Force Awakens του 2015, τα απομεινάρια της Αυτοκρατορίας έχουν ανασχηματιστεί σε Πρώτο Τάγμα, το οποίο παίρνει σαφώς ναζιστικά χαρακτηριστικά με τις κόκκινες σημαίες που ανεμίζουν και τους θυμωμένους, φωνάζοντες στα «κορακίστικα» ηγέτες του.

Για τον Κέμπσαλ, ο λόγος για αυτή τη στροφή προς μια πιο γενική ναζιστική μεταφορά έχει να κάνει λιγότερο με την πολιτική και περισσότερο με το σύγχρονο πολιτιστικό πνεύμα.

«Το Βιετνάμ δεν αποτελεί πια σημαντικό σημείο αναφοράς της ποπ κουλτούρας», λέει. «Έτσι, η Αυτοκρατορία πιθανότατα έπρεπε να εξελιχθεί για να μεταδώσει ένα επίπεδο κακού».

Αυτό ίσχυε σίγουρα το 2015, ένα χρόνο πριν ο Ντόναλντ Τραμπ γίνει πρόεδρος, αλλά μια δεκαετία αργότερα, το zeitgeist έχει αλλάξει και πάλι. Όπως έγινε τη δεκαετία του 1970 υπό τον Ρίτσαρντ Νίξον ή στις αρχές της δεκαετίας του 2000 υπό τον Μπους, η Αμερική φαίνεται να διαβαίνει σε ζοφερές μέρες τις ιστορίας για άλλη μια φορά και, για άλλη μια φορά, ο Πόλεμος των Άστρων είναι εδώ για να μας αντανακλά αυτή την πολιτική πραγματικότητα.

*Το παρόν, αντλεί αφορμή από την 4η Μαιου (May the Forth), την ημέρα που έχει αφιερωθεί στο στο Star Wars, ως λογοπαίγνιο της φράσης του διαγαλαξιακού franchise «Μay the Force be with you», αλλά και την επέτειο μιας εκ των πιο ζοφερών ημερών στην ιστορία των ΗΠΑ- τον εν ψυχρώ πυροβολισμό τεσσάρων φοιτητών στο Πανεπιστήμιο Kent του Οχάιο από την Εθνοφρουρά καθώς διαδήλωναν κατά του πολέμου στο Βιετνάμ.