Κόμης Σανταρόζα: Ηγωνίσθη ως Έλλην και απέθανεν ως Έλλην

Όταν ο υπέρ ανεξαρτησίας ιερός αγών, ο επιχειρηθείς από μίαν δράκα γενναίων πολεμιστών, ήρχισε ν’ αντηχή εις την Δυτικήν Ευρώπην, πολλοί αλλοεθνείς από αγνόν αίσθημα φιλελληνισμού ορμώμενοι, από δικαίως εμπνευσμένην συμπάθειαν προς τον αγωνιζόμενον τον υπέρ των όλων αγώνα λαόν, από αγάπην προς το ιδανικόν της ελευθερίας, έσπευσαν να κατέλθουν εις την Ελλάδα και να προσφέρουν τας υπηρεσίας των, συμμετέχοντες και αυτοί του αγώνος από κοινού μετά των μαχομένων Ελλήνων. Άνδρες διαπρέποντες εις την πολιτικήν, την ποίησιν, την τέχνην των όπλων εγκατέλιπον τας εστίας των και ήλθον εις την πατρίδα μας διά να συμπολεμήσουν μετά των πατέρων μας, κρίνοντες κοινόν τον υπέρ ελευθερίας αγώνα.

Οι Έλληνες, παρ’ όλας τας εναντιότητας τας οποίας αντιμετώπιζον λόγω του μεγέθους του αναληφθέντος σκληρού έργου, είχον την ευτυχίαν να ίδουν τερματιζομένας αισίως τας προσπαθείας των, πραγματοποιουμένας τας ελπίδας των και βραβευομένους τους μόχθους των. Αλλά κατά την ώραν της ευτυχίας δεν ελησμόνησαν τους αλλοεθνείς συμπολεμιστάς των, τους γενναίους και εναρέτους άνδρας των οποίων το ευγενές αίμα επότισε την ιεράν γην. Και μνήμονες της αρετής αυτών διετήρησαν μετά στοργής εν τη καρδία των την ανάμνησίν των και μετεβίβασαν αυτήν ως παράδοσιν ιεράν εις τους απογόνους.

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 8.5.1925, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Πολλοί εκ των κατελθόντων τότε αλλοεθνών προσέφερον εις τον βωμόν της ελευθερίας αδίστακτοι την ζωήν των. Πάντων το όνομα παρέμεινεν εις την ιστορίαν μας και πάντας τιμώμεν. Αλλ’ εξ αυτών η μνήμη του Ιταλού κόμητος Σαντόρρε ντε Σάντα Ρόζα είνε η αξιωτέρα τιμής και προς αυτήν οφείλομεν την μείζονα ευλάβειαν. Διότι ο Ιταλός ευπατρίδης εθεώρησεν ευθύς εξ αρχής την υπόθεσίν μας ως ιδίαν και εθυσιάσθη υπέρ της Ελλάδος ως θα εθυσιάζετο υπέρ της πατρίδος του. Αλλά και εκτός τούτου ο Σανταρόζα διέγνωσεν ευθύς εξ αρχής τας αρετάς του Έλληνος, διέγνωσε την αξίαν του, εξετίμησε τον χαρακτήρα του και γράφων προς πολλούς εν τω εξωτερικώ διαμένοντας φίλους του δεν εδίστασε να διατρανώση τον θαυμασμόν του. «Οι Έλληνες είνε γενναίοι και άξιοι πολεμισταί», έγραφεν εκ Ναυπλίου εν επιστολή προς φίλον του, και την γνώμην του ταύτην πολλάκις επανελάμβανε, καυχώμενος οιονεί διότι εμάχετο τοιούτους έχων συντρόφους.

Την μνήμην του Σανταρόζα τιμώμεν σήμερον επί τη εκατονταετηρίδι από του θανάτου του. Την ιεράν του μνήμην δοξάζομεν και μετ’ ευλαβείας αναπολούμεν την ηρωικήν του δράσιν και την υπέρ του γένους μας αυτοθυσίαν του. Δεν είχεν έλθη ενταύθα εκ μένους πολεμικού απλώς ορμώμενος ουδέ θήραν περιπετειών ή συγκινήσεων αναζητών. Είχεν έλθη διά να αγωνισθή υπέρ ενός ιδανικού το οποίον εθέρμαινε κατ’ εξοχήν την ευγενή ψυχήν του, υπέρ του ιδανικού της ελευθερίας και υπέρ μόνου αυτού. Και ελθών ενταύθα και αναμιχθείς μετά των τραχέων πολεμιστών, συμμερισθείς την τύχην των και τους μόχθους των, συζήσας και συμμοχθήσας μετ’ αυτών, ουδεμίαν ησθάνθη απογοήτευσιν, αλλ’ ήτο πάντοτε πλήρης αγάπης προς τους συμπολεμιστάς του, πλήρης θαυμασμού διά την ανδρείαν των και την πολεμικήν των αξίαν. Είχεν αποκτήση συνείδησιν Έλληνος και ως Έλλην υπερημύνθη της ελληνικής υποθέσεως. Είχεν αγαπήση την Ελλάδα ως ιδίαν πατρίδα και προσέφερε προς αυτήν ό,τι πολυτιμότερον είχε, την ηρωικήν ψυχήν του. Ευπατρίδης, διανοούμενος, συγγραφεύς, πολεμιστής, ο Σανταρόζα ηγωνίσθη ως Έλλην και απέθανεν ως Έλλην. Διεκδικούμεν μετά πάθους την ευγενή αυτήν ύπαρξιν και πιστεύομεν ότι υπήρξεν Έλλην ως ημείς.

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 8.5.1925, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Η αντήχησις των εορτών της εκατονταετηρίδος του θα φθάση μέχρις Ιταλίας, της γενετείρας του γης, και αναμφιβόλως θα εξυπνήση εκεί μίαν παλαιάν παράδοσιν, ακμαίαν άλλοτε, αδίκως ατονήσασαν σήμερον, την παράδοσιν του ιταλικού φιλελληνισμού. Δεν θέλομεν ημείς να λησμονήσωμεν το όνομα του Σανταρόζα, δεν θέλομεν να θεωρήσωμεν ότι εξέλιπε τελείως από την Ιταλίαν η παράδοσις του φιλελληνισμού. Δεν πιστεύομεν, ουδ’ επιστεύσαμεν ποτέ, εις εχθρότητα του ιταλικού έθνους προς το ελληνικόν. Αι πολιτικαί των κρατών, διαφόρως ασκούμεναι κατά την διαφοράν των καιρών, πολλάκις άγονται εις σκληρά μέτρα. Αλλ’ εκ των πολιτικών ενεργειών δεν είνε δίκαιον να δηλητηριάζωνται αι καρδίαι των λαών, δεν είναι δίκαιον να λησμονούνται δεσμοί αίματος και θυσιών. Η θάλασσα της Μεσογείου, η κοινή μήτηρ των ελληνολατινικών φυλών, παραμένει γαληνιαία και στοργική εξ ίσου προς τους λαούς των οποίων ο πολιτισμός εξετράφη και ανεπτύχθη παρά τας ακτάς της. Και αι καρδίαι των ανθρώπων δεν πρέπει να μεταλλάσσωνται εκ των πολιτικών μετατροπών, ακριβώς όπως δεν πρέπει να επηρεάζωνται εκ των καιρικών εναντιοτήτων. Φυλαί έχουσαι παρελθόν αιώνων δεν είνε δυνατόν να υποκύψωσιν εις παροδικά αντίξοα περιστατικά και παλαιαί παραδόσεις, ισχυραί ως θρησκείαι, δεν αλλοιούνται εκ πολιτικών μέτρων.

Την μνήμην του Σανταρόζα θα δοξάζωσιν ενούμεναι εν κοινή δεήσει η ελληνική και η ιταλική ψυχή. Είθε η στιγμή αυτή να είνε χρονικός σταθμός νέας αφετηρίας στενωτέρας προσεγγίσεως μεταξύ των δύο λαών, ανανεώσεως των παλαιών δεσμών, αναλαμπής γενναιοτέρας των παλαιών αισθημάτων. Αι ψυχαί του Σανταρόζα, του Φράτε, όλων των Ιταλών φιλελλήνων των οποίων το αίμα επότισε την ελληνικήν γην, θα ηυλόγουν την αναγέννησιν της ελληνοϊταλικής φιλίας.

*Άρθρο αφιερωμένο στον ιταλό κόμη Σανταρόζα, με αφορμή τη συμπλήρωση ενός αιώνα από το θάνατό του. Είχε δημοσιευτεί στο πρωτοσέλιδο του «Ελευθέρου Βήματος» την Παρασκευή 8 Μαΐου 1925.

Ο ιταλός κόμης Σανταρόζα, που κατάφερε να γράψει μια από τις ωραιότερες σελίδες αδελφοσύνης μεταξύ του ελληνικού και του ιταλικού έθνους πολεμώντας υπέρ της ελευθερίας και της ανεξαρτησίας των Ελλήνων, γεννήθηκε στο Σαβιλιάνο του Πεδεμοντίου (βορειοδυτική Ιταλία) στις 18 Νοεμβρίου 1783 και απεβίωσε στη νήσο Σφακτηρία στις 8 Μαΐου 1825.