Ημέρα της Ευρώπης: Πόσους λόγους έχει να γιορτάζει η ΕΕ;

Για τους πολίτες της ΕΕ, η 9η Μαΐου είναι μια ημέρα γιορτής, η Ημέρα της Ευρώπης.

Ήταν μια τέτοια ημέρα πριν από 75 χρόνια -την επομένη της πέμπτης επετείου από το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου- που παρουσιάστηκε η Διακήρυξη Σουμάν.

Πρότεινε τη δημιουργία μιας Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα (ΕΚΑΧ), θέτοντας έτσι τα θεμέλια για την ίδρυση της ΕΕ.

«Άνοιξε τον δρόμο για μια άνευ προηγουμένου εποχή ευημερίας, ειρήνης, δημοκρατίας, αλληλεγγύης και συνεργασίας στην Ευρώπη», αναφέρεται στο σχετικό δελτίο Τύπου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Όμως το πνεύμα της ημέρας επισκιάζει φέτος περισσότερο όσο ποτέ άλλοτε η αβεβαιότητα.

Πλέον στο φόντο δεν είναι μόνο ο πόλεμος στην Ουκρανία -η μεγαλύτερη σύρραξη στην Ευρώπη μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο- που συνεχίζεται για τέταρτο χρόνο, με την ηγεσία της ΕΕ να έχει κάνει στο μεσοδιάστημα ελάχιστα για τον τερματισμό του.

Τώρα, μόλις στους πρώτους τρεισήμισι μήνες της εποχή Τραμπ 2.0, όλα έχουν πια αλλάξει.

Στη δεύτερη προεδρική θητεία του στις ΗΠΑ, ο Ντόναλντ Τραμπ θεωρείται πια η πιο σοβαρή μεταπολεμικά απειλή για τις ευρωατλαντικές σχέσεις.

Ανατρέποντας το μεταπολεμικό status quo, αντιμετωπίζει τη γεωπολιτική με όρους επιχειρηματικής συναλλαγής, εξαπολύοντας αδιακρίτως εμπορικούς πολέμους.

Βλέπει την παγκόσμια τάξη μόνο υπό το πρίσμα «Πρώτα η Αμερική».

Δείχνει σεβασμό -σχεδόν θαυμασμό- σε ηγέτες αναθεωρητικών δυνάμεων όπως της Ρωσίας και της Τουρκίας, ενόσω ο ίδιος απειλεί την εδαφική ακεραιότητα του Καναδά και της Δανίας και κατηγορεί την ΕΕ ότι «φτιάχτηκε για να π@δ@ξει τις ΗΠΑ».

«Τζαμπατζήδες» και «αξιολύπητους» χαρακτηρίζει τους συμμάχους στην Ευρώπη ο υπουργός Άμυνας της κυβέρνησης Τραμπ, Πιτ Χέγκσεθ, προαναγγέλλοντας τη σταδιακή στρατιωτική αποδέσμευση των ΗΠΑ από τη Γηραιά Ήπειρο και την εκτόξευση των αμυντικών δαπανών στο 5% του ΑΕΠ στο ΝΑΤΟ.

Ποτέ πριν μια κυβέρνηση στην Ουάσιγκτον δεν ήταν τόσο ανοιχτά εχθρική προς την ΕΕ, τραβώντας παράλληλα βαθιές διαχωριστικές γραμμές με μεμονωμένα κράτη μέλη και τις εθνικιστικές/ακροδεξιές ηγεσίες τους, με τις οποίες ο πρόεδρος Τραμπ έχει στενούς ιδεολογικούς δεσμούς.

Για την ηγεσία της ΕΕ -η συνοχή της οποίας δοκιμάζεται και βάλλεται πλέον ταυτόχρονα από την Ουάσιγκτον και τη Μόσχα- αυτή η αλλαγή των δεδομένων ήταν μια απότομη αφύπνιση έναντι της «προοπτικής ευτυχούς υποτέλειας», όπως εύγλωττα είχε επισημάνει πρόσφατα ως κίνδυνο ο Ιταλός πρόεδρος Σέρτζιο Ματαρέλα.

Σε αυτό το πλαίσιο, η Ευρώπη -σε απότομη, πλην όψιμη και ουσιαστικά εξαναγκαστική «ενηλικίωση» προς την στρατηγική αυτονόμησή της- σπεύδει να επανεξοπλιστεί, με διαδικασίες fast track.

Υπό την ταυτόχρονη «μέγγενη» των επαπειλούμενων δασμών των ΗΠΑ, αυξάνει κατακόρυφα τις αμυντικές δαπάνες της.

Συγκροτεί μια ευρύτερη -αλλά χωρίς τις ΗΠΑ- «συμμαχία των προθύμων» για την παροχή εγγυήσεων ασφαλείας στη μεταπολεμική Ουκρανία.

Παραμένει ωστόσο πολυδιασπασμένη μεταξύ φιλοτραμπικών και μη, φιλοπουτινικών και όχι, δημοσιονομικών «γερακιών» και υποστηρικτών της αμοιβαιοποίησης χρέους.

Το σκηνικό συμπληρώνει ένα έλλειμμα ηγεσίας του ιστορικού διαμετρήματος που απαιτούν οι υφιστάμενες συνθήκες και οι πλείστες όσες ακόμη αναπάντητες, αν και μείζονες κοινωνικοοικονομικές προκλήσεις.

Aπό το κόστος ζωής και τη στεγαστική κρίση, μέχρι τον δημογραφικό μαρασμό και την αποσάθρωση του κράτους πρόνοιας.

Στο μεσοδιάστημα, τμήμα της ευρωπαϊκής ακροδεξιάς έχει ήδη θέση στα «σαλόνια» της εξουσίας και μεθοδικά «κανονικοποιείται», ενώ άλλα μέλη της παραμονεύουν στο «κατώφλι», υπαγορεύοντας στο μεσοδιάστημα μέρος της ατζέντας τους στην κυβερνητική πολιτική.

Και δη στη μεταναστευτική.

Από την παράμετρο αυτή δεν εξαιρούνται ούτε οι δύο κατεξοχήν επίδοξοι, αλλά όχι δημοφιλείς στις χώρες τους σωτήρες της ΕΕ.

Αφενός ο Γάλλος πρόεδρος Μακρόν, που βρίσκεται πια υπό την κοινοβουλευτική «ομηρεία» της λεπενικής ακροδεξιάς, ενώ η δεύτερη και τελευταία θητεία του λήγει σε δύο χρόνια.

Αφετέρου ο Χριστιανοδημοκράτης νέος καγκελάριος της Γερμανίας, Φρίντριχ Μερτς, που άρχισε τη θητεία του με πολιτικό «κόντεμα» εκ των έσω, μετά την επεισοδιακή εκλογή του ως επικεφαλής μιας νέας, εύθραυστης κυβέρνησης μεγάλου συνασπισμού στο Βερολίνο.

Την επομένη κιόλας, στη συνάντησή τους στο Παρίσι, οι Μακρόν και Μερτς ήθελαν να δείξουν ότι βρίσκονται σε πλήρη αρμονία.

Μεταξύ άλλων συμφώνησαν στη συγκρότηση ενός γαλλογερμανικού Συμβουλίου Άμυνας και Ασφάλειας.

Όταν όμως έρχονται στο προσκήνιο τα εθνικά συμφέροντα, η σύμπνοια βαλτώνει.

Στο μεσοδιάστημα, η Ευρώπη των «27», των διαφορετικών κατευθύνσεων και ταχυτήτων παραμένει ουραγός των καταιγιστικών εξελίξεων στον πλανήτη.

Από την τεχνολογία, μέχρι τη γεωπολιτική -όχι μόνο στη Μέση Ανατολή και στην Ασία, που την αφορούν άμεσα, αλλά ακόμη και στην Ουκρανία.

Με τη μέχρι στιγμής στάση της ειδικά στην εν εξελίξει ανθρωπιστική καταστροφή στη Γάζα, είναι σαν να απεμπολεί εκούσια μέρος του ρόλου της ως τελευταίου «καταφυγίου» στις τάξεις των μεγάλων δυνάμεων για το κράτος δικαίου, της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τον σεβασμό των διεθνών κανόνων.

Για να γίνει η Ημέρα της Ευρώπης σημείο αναφοράς πραγματικής γιορτής και όχι υπαρξιακής κρίσης, σε έναν κόσμο του αλλάζει άρδην, θα πρέπει να κάνει τη φωνή της ξεκάθαρη και σαφή, εξασφαλίζοντας μια θέση στο τραπέζι λήψης αποφάσεων για την επόμενη ημέρα.

Με τον ρυθμό που τρέχουν οι εξελίξεις, δεν έχει πια την πολυτέλεια του χρόνου, ούτε τα περιθώρια να αποτύχει.