H AI βασικός ύποπτος για πλημμύρα παραπλανητικών μελετών

Χιλιάδες βιοϊατρικές μελέτες που καταλήγουν σε αστήρικτα συμπεράσματα δείχνουν να παρήχθησαν αυτόματα με εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης, προειδοποιεί νέα ανάλυση.

Όλες οι επίμαχες μελέτες βασίζονται στο ίδιο ανοιχτό σετ δεδομένων, ιατρικούς φακέλους από την Εθνική Έρευνα Εξέτασης Υγείας και Διατροφής των ΗΠΑ (NHANES).

Πρόκειται για μακροπρόθεσμη μελέτη που συλλέγει πληροφορίες από χιλιάδες Αμερικανούς σχετικά με την υγεία, τη διατροφή και τον τρόπο ζωής τους. Τα δεδομένα είναι ελεύθερα προσβάσιμα.

Πολλές μελέτες που αξιοποιούν τα δεδομένα του NHANES ακολουθούν την ίδια προσέγγιση και επιχειρούν να συνδέσουν μεμονωμένους παράγοντες, όπως τα επίπεδα βιταμίνης D ή η ποιότητα του ύπνου, με περίπλοκες πολυπαραγοντικές παθήσεις όπως η καρδιοπάθεια ή η κατάθλιψη.

Οι ύποπτες μελέτες οδηγούν σε απλοϊκά, παραπλανητικά συμπεράσματα που διαψεύδονται από έναν λεπτομερή στατιστικό έλεγχο, δείχνει η ανάλυση που δημοσιεύεται στην επιθεώρηση PLoS Biology.

«Παρατηρούμε μια ξαφνική έκρηξη δημοσιεύσεων που είναι εντελώς προβλέψιμες και θα μπορούσαν εύκολα να έχουν παραχθεί από μεγάλα γλωσσικά μοντέλα» δήλωσε στο περιοδικό Nature ο Ματ Σπικ του Πανεπιστημίου του Σάρεϊ, μέλος της ερευνητικής ομάδας.

Επιπλέον, αρκετές μελέτες διαπιστώθηκε ότι χρησιμοποιούσαν δεδομένα που έδειχναν να στηρίζουν την αρχική υπόθεση ενώ απέκλειαν άλλα που την διέψευδαν.

Οι μελέτες «δείχνουν να γράφτηκαν σύμφωνα με κάποια συνταγή» συμφώνησε η Ιωάννα Αλίνα Χριστέα του Πανεπιστημίου της Πάδοβας στην Ιταλία.

Στατιστικά κόλπα

Όπως επισήμανε ο Σπικ, οι μελέτες που βασίζονται σε δεδομένα του NHANES αυξήθηκαν τα τελευταία δύο χρόνια παράλληλα με τη διάδοση των εργαλείων τεχνητής νοημοσύνης στην επιστημονική έρευνα. Μόνο το 2024 δημοσιεύτηκαν περισσότερες από 2.20 τέτοιες μελέτες, ενώ ακόμα 1.200 έχουν δημοσιευτεί μέχρι στιγμής φέτος.

Η ανάλυση εξέτασε 341 μελέτες με δεδομένα του NHANES που δημοσιεύτηκαν την περίοδο 2014-2024 σε 47 επιστημονικά περιοδικά διαφόρων εκδοτών, ανάμεσά τους οι Elsevier και Springer Nature, μεγάλα ονόματα στις επιστημονικές εκδόσεις.

Οι μελέτες αναφέρονταν σε 169 διαφορετικούς παράγοντες που υποτίθεται ότι σχετίζονται με διάφορες παθήσεις. Σε πολλές περιπτώσεις, ένας παράγοντας που παρουσιαζόταν σε μια μελέτη ως αιτία ασθενειών εμφανιζόταν σε άλλη μελέτη ως αποτέλεσμα διαφορετικών παθήσεων.

Για παράδειγμα, τα αυξημένα επίπεδα μιας πρωτεΐνης στο αίμα αναγνωρίστηκαν σε μια μελέτη ως παράγοντας που οδηγεί σε ουλίτιδα, ενώ μια διαφορετική μελέτη έδειχνε πως τα αυξημένα επίπεδα οφείλονται στην υπερκατανάλωση υδατανθράκων. Η διαπίστωση αυτή ενισχύει την υποψία ότι οι δημοσιεύσεις γράφτηκαν με μια έτοιμη συνταγή.

Ακόμα, οι ερευνητές εξέτασαν ένα υποσύνολο 28 δημοσιεύσεων που συνέδεαν μεμονωμένους παράγοντες με την κατάθλιψη, την πάθηση που εμφανιζόταν συχνότερα στις μελέτες. Ένα τεστ στατιστικού συσχετισμού έδειξε ότι τα συμπεράσματα ήταν αστήρικτα σε περισσότερες από τις μισές περιπτώσεις.

Σύμφωνα με τους ερευνητές, οι δημόσιες βάσεις δεδομένων όπως το NHANES θα πρέπει να ζητούν τους ερευνητές να καταθέτουν σχέδια μελετών πριν τους δοθεί πρόσβαση στα δεδομένα.

Επιπλέον, είπε η Χριστέα, η επιστημινική κοινότητα θα πρέπει να φρενάρει την αύξηση μελετών που συνδέουν περίπλοκες παθήσεις με μεμονωμένους παράγονυτες.

«Δεν είναι πλέον κατατοπιστικό να γνωρίζουμε ότι ένας μεμονωμένος παράγοντας σχετίζεται με την κατάθλιψη, για παράδειγμα, αφού υπάρχουν πολλοί ακόμα [παράγοντες]» είπε η ερευνήτρια.

«Δεν πρόκειται να οδηγήσει σε θεραπείες».