Τζορτζ Φλόιντ: Οι ΗΠΑ πέντε χρόνια μετά τη δολοφονία

Πέντε χρόνια έκλεισαν σήμερα, Κυριακή 25 Μαΐου, από την δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ στις ΗΠΑ, όταν αστυνομικοί αγνόησαν τις παρακλήσεις του να σταματήσουν να τον πατάνε στο έδαφος με βία, καθιστώντας αδύνατο για αυτόν να ανασάνει.

Ο βίαιος και αδικαιολόγητος θάνατος του Φλόιντ πυροδότησε μεγάλες κινητοποιήσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά και μικρότερης κλίμακας σε παγκόσμιο επίπεδο, ζητώντας να μπει τέλος στον ρατσισμό και τις φυλετικές διακρίσεις.

Το κίνημα Black Lives Matter έγινε τότε ευρέως γνωστό, βγάζοντας τους πολίτες στους δρόμους και απαιτώντας δικαιοσύνη απέναντι στην αστυνομική βία και τις επιθέσεις με φυλετικά κίνητρα.

Σήμερα, όμως, δεν φαίνεται να έχουν αλλάξει πολλά και οι αστυνομικές δολοφονίες στις ΗΠΑ έχουν αυξηθεί.

Το κίνημα ενάντια στην αστυνομική και ρατσιστική βία

Πριν από πέντε χρόνια, Ρεπουμπλικάνοι και Δημοκρατικοί μοιράζονταν τους δρόμους της χώρας για να καταγγείλουν την αστυνομική βία και να διακηρύξουν ότι οι ζωές των μαύρων έχουν σημασία. Τώρα, ο Ντόναλντ Τραμπ και οι αποφάσεις του, επαναφέρουν την φυλετική συζήτηση.

«Ο πρόεδρος Τραμπ εφαρμόζει ακούραστα πολιτικές που μεριμνούν για την ασφάλεια, την ευημερία και την επιτυχία της Αμερικής για όλους τους Αμερικανούς», δήλωσε ο Χάρισον Φιλντς, εκπρόσωπος του Λευκού Οίκου. «Η κυβέρνηση Τραμπ έχει δεσμευτεί να σταματήσει το έγκλημα, να διατηρήσει τη δικαιοσύνη, να προστατεύσει τις κοινότητες και να ενδυναμώσει τις ομοσπονδιακές, πολιτειακές και τοπικές αρχές επιβολής του νόμου».

Πολίτες αφήνουν λουλούδια στο σημείο που δολοφονήθηκε ο Τζορτζ Φλόιντ. REUTERS/Leah Millis

Το κίνημα «Black Lives Matter» προϋπήρχε του θανάτου του Φλόιντ, καθώς προέκυψε από την αθώωση του Τζορτζ Τσίμερμαν για τον θάνατο του Τρέιβον Μάρτιν από πυροβολισμούς το 2013 και τους θανάτους του Μάικλ Μπράουν και του Έρικ Γκάρνερ το 2014, οι οποίοι προκλήθηκαν από την αστυνομία, αναφέρει δημοσίευμα των New York Times.

Αλλά η «έκρηξη» έγινε μετά τη δολοφονία του Φλόιντ. Μισό εκατομμύριο άνθρωποι προσήλθαν σε σχεδόν 550 κοινότητες σε όλες τις Ηνωμένες Πολιτείες σε μία μόνο ημέρα, στις 6 Ιουνίου 2020. Μεταξύ 15 και 26 εκατομμυρίων ανθρώπων συμμετείχαν σε διαδηλώσεις ή έδειξαν την υποστήριξή τους τις εβδομάδες μετά την 25η Μαΐου 2020, συμπεριλαμβανομένων βασικών στελεχών των Ρεπουμπλικανών, όπως ο Μιτ Ρόμνεϊ, ο υποψήφιος του κόμματος για τις προεδρικές εκλογές του 2012, και η Νίκι Χέιλι, η πρώτη πρέσβειρα του Τραμπ στα Ηνωμένα Έθνη.

Πολίτες χορεύουν κατά τη διάρκεια της δεύτερης ημέρας του τριήμερου φεστιβάλ Rise and Remember ενόψει της πέμπτης επετείου της δολοφονίας. REUTERS/Lucy Baptiste

Πολλά έχουν αλλάξει από τότε. Νωρίτερα αυτό το μήνα, το Κέντρο Ερευνών Pew διαπίστωσε ότι το 72% των Αμερικανών λέει ότι «η αυξημένη εστίαση στη φυλή και τη φυλετική ανισότητα μετά τη δολοφονία του Φλόιντ δεν οδήγησε σε αλλαγές που βελτίωσαν τη ζωή των μαύρων». Η δημοτικότητα του κινήματος «Black Lives Matter» έχει υποχωρήσει κατά 15 ποσοστιαίες μονάδες από την κορύφωσή του τον Ιούνιο του 2020, αν και μια μικρή πλειοψηφία του κοινού εξακολουθεί να εκφράζει την υποστήριξή της.

Ο ακτιβισμός και η ανεπαρκής (ενίοτε προβληματική) στάση του Τραμπ

Το τίμημα μπορεί να είναι προσωπικό. Ο Σέλγουιν Τζόουνς, 59 ετών, εξακολουθεί να μιλάει για το θάνατο του ανιψιού του, του Φλόιντ, ο οποίος έχασε τη ζωή του μετά την βίαιη συμπεριφορά του αστυνομικού της Μινεάπολης, Ντέρεκ Σωβέν. Αλλά ως ένας από τους λίγους μαύρους στη μικρή του πόλη στη Νότια Ντακότα, ο Τζόουνς είπε ότι ο ακτιβισμός του έχει απομακρύνει κάποιους ανθρώπους που κάποτε θεωρούσε κοντινούς του.

«Αυτοί οι άνθρωποι που νόμιζα ότι ήταν φίλοι μου, τους οποίους γνώριζα για 20 και πλέον χρόνια, δεν έχω μιλήσει με κανέναν τους εδώ και πέντε χρόνια», είπε ο Τζόουνς.

Ο Ιμπράμ Χ. Κέντι, ένας καθηγητής υπέρμαχος του «αντιρατσισμού», είδε το ακαδημαϊκό του «άστρο» να εξασθενεί από το 2020, όταν ίδρυσε το Κέντρο Αντιρατσιστικής Έρευνας στο Πανεπιστήμιο της Βοστώνης με δωρεές 55 εκατομμυρίων δολαρίων. Σε συνέντευξή του, όμως, δήλωσε ότι εξακολουθεί να βλέπει μακροπρόθεσμα. Η «αντιρατσιστική επανάσταση» έχει επιβραδυνθεί, παραδέχτηκε, αλλά δεν επρόκειτο ποτέ να ενδυναμωθεί χωρίς εμπόδια.

Ένα πεντάχρονο κορίτσι παίζει σε δρόμο που έχει τα ονόματα όσων έχασαν τη ζωή τους από αστυνομικούς. REUTERS/Leah Millis

Παρόλα αυτά, είναι δύσκολο να αγνοήσει κανείς τις αντίθετες «φωνές» που πολεμούν οι ακτιβιστές της φυλετικής δικαιοσύνης.

Μπορεί ο Τραμπ να ορκίστηκε στη δεύτερη ομιλία του για την ορκωμοσία να «σφυρηλατήσει μια κοινωνία που θα είναι τυφλή από χρώματα και θα βασίζεται στην αξία», αλλά η πεποίθηση του προέδρου ότι οι «αντι-λευκές» διακρίσεις έχουν γείρει την κοινωνία υπέρ των Αφροαμερικανών παραμένει κινητήριος μοχλός της πολιτικής της κυβέρνησης. Οι πολιτικές αυτές περιλαμβάνουν την κατάργηση της «πολυμορφίας, της ισότητας και της ενσωμάτωσης» στην κυβέρνηση.

Γυναίκα τοποθετεί φωτογραφία με αφορμή την έκθεση «Walk a Mile in Their Shoes», στη μνήμη όσων έχασαν τις ζωές τους από την αστυνομική βία. REUTERS/Leah Millis

Ήδη από το 1989, ο Τραμπ είχε δηλώσει: «Αν ξεκινούσα σήμερα, θα ήθελα πολύ να είμαι ένας καλά μορφωμένος μαύρος, γιατί πραγματικά πιστεύω ότι έχουν ένα πραγματικό πλεονέκτημα». Στη δεκαετία του 1990, ο Τραμπ εξέφρασε την ανησυχία του ότι η απώλεια της πλειοψηφίας των λευκών θα οδηγούσε σε επανάσταση.

Σε μια ανταλλαγή απόψεων στο Οβάλ Γραφείο την Τετάρτη με τον πρόεδρο της Νότιας Αφρικής Σιρίλ Ραμαφόσα, ο Τραμπ κατηγόρησε τον ηγέτη ότι δεν κάνει αρκετά για να προστατεύσει τους λευκούς Νοτιοαφρικανούς που, όπως είπε, «εκτελούνται». Ισχυρίστηκε επίσης ψευδώς ότι λαμβάνει χώρα γενοκτονία κατά των λευκών. Κατά τη διάρκεια της συνάντησης ο κ. Τραμπ αναφέρθηκε επανειλημμένα σε «νεκρούς λευκούς ανθρώπους».

Ο αντίκτυπος στο αύριο

Δεν ήταν λίγοι εκείνοι που μετά τον θάνατο του Φλόιντ κατάφεραν να γίνουν γνωστοί για τον ακτιβισμό τους, αλλά αργότερα δέχθηκαν περιφρόνηση, τονίζουν οι New York Times.

«Προσπάθησα να μην το πάρω προσωπικά», δήλωσε ο Δρ Κέντι, η υποτροφία του οποίου έχει αμφισβητηθεί από τους υποστηρικτές του Τραμπ και η θητεία του στο Πανεπιστήμιο της Βοστώνης περιελάμβανε κατηγορίες για κακοδιαχείριση που αργότερα απορρίφθηκαν. «Ξέρω ότι έχει να κάνει λιγότερο με εμένα και περισσότερο με αυτή την προσπάθεια να μετατραπούν άνθρωποι σαν εμένα ή οι άνθρωποι που κάνουν το είδος της δουλειάς που κάνω, σε επιβλαβείς χαρακτήρες».

Πολίτης ανάβει κεριά στο σημείο που σημειώθηκε η δολοφονία. REUTERS/Leah Millis

Αλλά ο Δρ Κέντι έχει επίσης αντιμετωπίσει επικρίσεις από τους φαινομενικούς συμμάχους του ότι το πλαίσιο του αντιρατσιστικού ακτιβισμού του είναι ανεφάρμοστο και αντιπαραγωγικό. Ο Δρ Κέντι έχει πει ότι οι περισσότεροι από τους επικριτές του «είτε δεν έχουν διαβάσει το έργο μου είτε το παραποιούν εσκεμμένα».

Στον απόηχο της δολοφονίας του Φλόιντ, το Black Lives Matter Foundation Inc. συγκέντρωσε το εκπληκτικό ποσό των 79,6 εκατομμυρίων δολαρίων κατά το οικονομικό έτος 2021. Το επόμενο έτος, το ποσό αυτό μειώθηκε σε σχεδόν 8,5 εκατομμύρια δολάρια. Μέχρι το 2023, ήταν περίπου 4,7 εκατομμύρια δολάρια, με δαπάνες 10,8 εκατομμυρίων δολαρίων, σύμφωνα με τα αρχεία που παρακολουθεί η μη κερδοσκοπική δημοσιογραφική οργάνωση ProPublica. Οι ισχυρισμοί για κακή διαχείριση «ξέσπασαν» μεταξύ του ιδρύματος και των χρηματοδοτών του, γεγονός που έβλαψε τη φήμη των ηγετών του κινήματος.

Οι ιστορικοί σημειώνουν ότι ακόμη και όταν τα κοινωνικά κινήματα αντιμετωπίζουν αντιδράσεις, η αλλαγή που έχουν φέρει δεν ανατρέπεται ποτέ πλήρως.

Ακτιβιστές του Black Lives Matter και υποστηρικτές συγκεντρώθηκαν για την 5η επέτειο του θανάτου του Φλόιντ. REUTERS/David Swanson

«Δεν θα είχαμε δημοκρατία σε αυτή τη χώρα, ή τουλάχιστον την αίσθηση μιας ισχυρής δημοκρατίας χωρίς τους μαύρους ανθρώπους και τους δικούς τους αγώνες», είπε δήλωσε ο δρ Στίβεν Χαν, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης. «Ήταν οι πιο αφοσιωμένοι στην πραγματική δημοκρατία που δεν δεσμεύεται από εξαιρέσεις και αποκλεισμούς», τόνισε σχετικά με την κατάργηση της δουλείας.

Αλλά ο καθηγητής Χαν εξέφρασε πραγματική ανησυχία.

«Ο κόσμος σιωπά, και πριν το καταλάβεις», είπε, «επιστρέφουμε σε ένα άσχημο σημείο μηδέν».

Όμως, το κίνημα για τη μεταρρύθμιση της αστυνομίας που πυροδοτήθηκε από τη δολοφονία του Φλόιντ είχε διαρκή αντίκτυπο. Πολλά αστυνομικά τμήματα εξακολουθούν να απαιτούν από τους αστυνομικούς να φορούν κάμερες πάνω τους. Εν γένει, η συλλογή δεδομένων για την αστυνομική βία έχει ενισχυθεί.