Rijksmuseum: Μια καλόγρια και τρεις κληρικοί σε προφυλακτικό 200 ετών σπάει ταμπού στο Άμστερνταμ

Προφυλακτικό 200 ετών, που μάλλον δεν έχει χρησιμοποιηθεί ποτέ, είναι το έκθεμα που αναμένεται να προκαλέσει αίσθηση στο φημισμένο Rijksmuseum του Άμστερνταμ.

Σε μια τολμηρή κίνηση στο σταυροδρόμι τέχνης και της ιστορίας της ανθρώπινης σεξουαλικότητας, το μουσείο αποκάλυψε το έκθεμα του, ένα σχεδόν 200 ετών προφυλακτικό, διακοσμημένο με ερωτική τέχνη, που χρονολογείται από το 1830.

Το προφυλακτικό αποτελεί το κεντρικό κομμάτι της έκθεσης Ασφαλές Σεξ; (Safe Sex?), η οποία εμβαθύνει στον κόσμο της πορνείας και της σεξουαλικής υγείας του 19ου αιώνα.

Πέρα από την ιστορική του αξία, το ιδιόμορφο αυτό έκθεμα -και το πρώτο προφυλακτικό που εντάσσεται στη συλλογή τέχνης του μουσείου- φωτίζει μια λιγότερο γνωστή πτυχή της κοινωνικής ιστορίας, αποδεικνύοντας ότι το θέμα της σεξουαλικής υγείας και της προφύλαξης απασχολούσε την ανθρωπότητα πολύ πριν την «επανάσταση» του 20ού αιώνα.

«Αυτή είναι η επιλογή μου»

Το επίμαχο προφυλακτικό, μήκους 20 εκατοστών, πιστεύεται ότι κατασκευάστηκε γύρω στο 1830, πιθανότατα από σκωληκοειδή απόφυση προβάτου, ένα κοινό υλικό για τα προφυλακτικά εκείνης της εποχής πριν την ευρεία χρήση του καουτσούκ.

Ωστόσο, αυτό που το κάνει μοναδικό δεν είναι μόνο η παλαιότητα του, αλλά και η εξαιρετική του διακόσμηση. Στολισμένο με μια ερωτική εικόνα που απεικονίζει μια μοναχή και τρεις κληρικούς, το προφυλακτικό έχει γραμμένη επάνω στην επιφάνεια του τη φράση «Αυτή είναι η επιλογή μου» -στα γαλλικά.

Σύμφωνα με το μουσείο, η φράση αποτελεί αναφορά στον πίνακα του Πιερ-Ογκίστ Ρενουάρ, Η Κρίση του Πάρη, που απεικονίζει τον Τρωικό πρίγκιπα να κρίνει έναν διαγωνισμό ομορφιάς μεταξύ τριών θεών.

Η προέλευση του προφυλακτικού είναι εξίσου συναρπαστική. Σύμφωνα με τους επιμελητές το προφυλακτικό είναι πιθανό να ήταν ένα αναμνηστικό από έναν πολυτελή οίκο ανοχής στη Γαλλία, πιθανότατα στο Παρίσι. Αυτό υποδηλώνει ότι, παρά την κοινωνική απαξίωση και τις απαγορεύσεις της εποχής, υπήρχε μια «υπόγεια» αγορά για τέτοια αντικείμενα, τα οποία πωλούνταν συνήθως «κάτω από τον πάγκο» σε οίκους ανοχής ή μπαρμπέρικα, αν και υπήρχαν αναφορές για πολυτελή καταστήματα που προσέφεραν ακόμη και παραγγελίες κατά παραγγελία.

Η αγορά του για 1.000 ευρώ σε μια δημοπρασία στο Χάρλεμ τον περασμένο Νοέμβριο υπογραμμίζει τη σπανιότητα και την ιστορική του αξία.

Ασφαλές Σεξ; Η έκθεση που σπάει ταμπού

Η έκθεση Ασφαλές Σεξ; (Safe Sex?) στο Rijksmuseum με το προφυλακτικό να αποτελεί το κεντρικό έκθεμα της εστιάζει στην πορνεία και τη σεξουαλική υγεία του 19ου αιώνα. Ανάμεσα στα εκθέματα υπάρχουν ολλανδικές και γαλλικές εκτυπώσεις και σχέδια ρίχνοντας φως στον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζονταν αυτά τα θέματα σε μια εποχή που κυριαρχούσε η συντηρητικότητα και οι θρησκευτικές απαγορεύσεις ήταν ιδιαίτερα δημοφιλείς.

Το προφυλακτικό «απεικονίζει τόσο την παιχνιδιάρικη όσο και τη σοβαρή πλευρά της σεξουαλικής υγείας» σημειώνει το μουσείο. Την εποχή που κατασκευάστηκε, η χρήση προφυλακτικών ήταν ακόμη εντελώς απαξιωμένη, ειδικά από την εκκλησία. Αυτό καθιστά το έκθεμα ακόμη πιο σημαντικό, καθώς λειτουργεί ως μια απτή απόδειξη της επιμονής των ανθρώπων να προστατεύονται, ακόμη και ενάντια στις κοινωνικές νόρμες.

Η έκθεση, που άνοιξε την Τρίτη 3 Ιουνίου 2025, θα παραμείνει ανοιχτή μέχρι τα τέλη Νοεμβρίου, προσκαλώντας τους επισκέπτες να ανακαλύψουν μια κρυφή, αλλά ουσιαστική, πτυχή της ιστορίας.

Ο πολιτισμικός αντίκτυπος

Η απόφαση του Rijksmuseum να εκθέσει ένα τέτοιο αντικείμενο είναι ενδεικτική της σύγχρονης τάσης των μουσείων να διευρύνουν τους ορίζοντές τους και να εξερευνήσουν θέματα που κάποτε θεωρούνταν ταμπού. Πρόκειται για μια κίνηση που ενισχύει τον ρόλο του μουσείου ως χώρου διαλόγου και προβληματισμού για όλες τις πτυχές της ανθρώπινης εμπειρίας.

Η ενσωμάτωση ενός προφυλακτικού στη συλλογή τέχνης του μουσείου σηματοδοτεί μια σημαντική αλλαγή στην αντίληψη περί «πολιτιστικής αξίας» των αντικειμένων καθώς, όπως διευκρινίζουν οι επιμελητές της έκθεσης «το προφυλακτικό αυτό δεν είναι απλώς ένα ιστορικό τεκμήριο, αλλά ένα έργο τέχνης με το δικό του μήνυμα, που αντανακλά κοινωνικές στάσεις, καλλιτεχνικές τάσεις και πρακτικές της εποχής του».

Η έκθεση δεν θα μπορούσε παρά να φιλοξενηθεί στην πόλη με τα Κόκκινα Φανάρια.

Μια άλλη De Wallen

Η εμβληματική συνοικία των Κόκκινων Φαναριών (De Wallen) του Άμστερνταμ, γνωστή για τις φωτισμένες βιτρίνες της και την «απαγορευμένη» ατμόσφαιρά της, βρίσκεται σε μια περίοδο δραματικών αλλαγών.

Για αιώνες, αυτή η ιστορική γειτονιά ήταν το επίκεντρο της νόμιμης σεξουαλικής εργασίας, προσελκύοντας εκατομμύρια τουρίστες. Ωστόσο, η υπερβολική τουριστική κίνηση και τα προβλήματα που προκαλεί, ωθούν τις αρχές σε τολμηρές αποφάσεις που απειλούν να μεταμορφώσουν για πάντα την καρδιά της ολλανδικής πρωτεύουσας.

Η De Wallen, με τα περίπου 300 διαμερίσματα-βιτρίνες, όπου οι σεξεργάτριες προσφέρουν τις υπηρεσίες τους, αποτελεί ένα μοναδικό μοντέλο ρύθμισης της σεξουαλικής εργασίας. Πέρα από τις βιτρίνες, η περιοχή φιλοξενεί μουσεία, sex shops και coffee shops, δημιουργώντας ένα εκρηκτικό μείγμα που την κατέστησε παγκόσμιο πόλο έλξης.

Όμως, αυτή η φήμη είχε τίμημα. Ο υπερτουρισμός οδήγησε σε θόρυβο, συμφόρηση και αντικοινωνική συμπεριφορά, καθιστώντας τη ζωή των κατοίκων αφόρητη. Αντιμέτωπη με αυτή την κατάσταση, η δήμαρχος του Άμστερνταμ, Φέμκε Χαλσέμα, έχει αναλάβει πρωτοβουλίες για τον περιορισμό του «σεξοτουρισμού».

Περιορισμοί και αντιδράσεις

Οι αλλαγές περιλαμβάνουν την απαγόρευση του καπνίσματος κάνναβης και της κατανάλωσης αλκοόλ σε δημόσιους χώρους της De Wallen, καθώς και τον περιορισμό του ωραρίου λειτουργίας των βιτρίνων, οι οποίες πλέον κλείνουν στις 3 π.μ. αντί για τις 6 π.μ. Αυτές οι αποφάσεις έχουν προκαλέσει την έντονη αντίδραση των σεξεργατριών οι οποίες βλέπουν τα εισοδήματά τους να μειώνονται και φοβούνται ότι θα οδηγηθούν σε λιγότερο ασφαλείς, παράνομες πρακτικές.

Η πιο αμφιλεγόμενη πρόταση είναι η μεταφορά σημαντικού μέρους της σεξουαλικής εργασίας σε ένα νέο «Ερωτικό Κέντρο» στα περίχωρα της πόλης. Αυτή η κίνηση, που αποσκοπεί στην αποσυμφόρηση του κέντρου, έχει συναντήσει σφοδρή κριτική από τις εργάτριες, οι οποίες φοβούνται τον περαιτέρω στιγματισμό και την απώλεια του οικοσυστήματος που έχει χτιστεί στην De Wallen.

Το Άμστερνταμ βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι και το μέλλον της De Wallen θα αποτελέσει ένα παράδειγμα για το πώς οι πόλεις διαχειρίζονται τον τουρισμό, την ηθική και την κοινωνική πραγματικότητα.