Κλάους Μπάρμπι: 38 χρόνια μετά τη δίκη του διαβόητου σαδιστή ναζί Χασάπη της Λυών, τι έχουμε μάθει;

Ο Κλάους Μπάρμπι, ως επικεφαλής της Γκεστάπο στη Λυών της Γαλλίας κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, είχε αναλάβει το έργο να συντρίψει τη Γαλλική Αντίσταση και να απαλλάξει την γερμανική κατοχική πόλη από τον εβραϊκό πληθυσμό της.

Διαβόητος για τη σκληρότητα και τον σαδισμό του, συχνά συμμετέχοντας προσωπικά στα βασανιστήρια και τις δολοφονίες κρατουμένων ο Κλάους Μπάρμπι υπολογίζεται ότι έστειλε περίπου 7.500 Γάλλους Εβραίους και μαχητές της Αντίστασης σε στρατόπεδα συγκέντρωσης και εκτέλεσε 4.000 ακόμη.

Μετά το τέλος του πολέμου, παρά το γεγονός ότι καταζητούνταν από τις γαλλικές αρχές για τα φρικιαστικά εγκλήματα πολέμου του, ο Κλάους Μπάρμπι προσλήφθηκε από τις αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες ως πληροφοριοδότης για κομμουνιστικά δίκτυα.

Οι ΗΠΑ τον προστάτευσαν, επιτρέποντάς του να ζήσει στην αμερικανική ζώνη της κατεχόμενης Γερμανίας με ψεύτικη ταυτότητα.

Το 1951, ο Μπάρμπι κατάφερε να αποφύγει τη δίωξη διαφεύγοντας στη Νότια Αμερική μέσω της «Γραμμής των Αρουραίων» που χρησιμοποιούσαν οι ΗΠΑ για να φυγαδεύουν Ναζί από τη μεταπολεμική Ευρώπη.

«Η προστασία του Μπάρμπι από τις αμερικανικές υπηρεσίες και η ευημερία του στη Νότια Αμερική ανέδειξε τη συνενοχή των δυτικών κυβερνήσεων σε εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας»

Ο Μπάρμπι έζησε στη Βολιβία για δεκαετίες, μέχρι που τον εντόπισε ένα ζευγάρι κυνηγών Ναζί, ο Σερζ Κλάρσφελντ και η σύζυγός του Μπεάτε.

Ήταν μόλις το 1983 όταν η Γαλλία κατάφερε επιτέλους να τον εκδώσει για να αντιμετωπίσει τη δικαιοσύνη. Τον Ιούλιο του 1987, 38 χρόνια πριν, ο Κλάους Μπάρμπι καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη.

Μια δίκη που στοιχειώνει

Η δίωξη του Μπάρμπι απείχε πολύ από ένα απλό ζήτημα για τη Γαλλία. Η επιστροφή του Ναζί στην πατρίδα του ανέδειξε ερωτήματα ενοχής και συνενοχής, εστιάζοντας την προσοχή του έθνους στις επιλογές που είχαν κάνει οι πολίτες του ενώ ζούσαν υπό γερμανική κατοχή.

Το 1983, τέσσερα χρόνια πριν από την καταδίκη του Μπάρμπι, ο δημοσιογράφος του BBC, Μπέρναρντ Φαλκ, ταξίδεψε στη Λυών για να μιλήσει σε ανθρώπους «των οποίων οι ζωές επηρεάστηκαν από τη βαρβαρότητα του διοικητή της Γκεστάπο» και τα περίπλοκα και επώδυνα ζητήματα που είχε αναζωπυρώσει η επικείμενη δίκη του Μπάρμπι.

«Η παρουσία του Κλάους Μπάρμπι και πάλι σε γαλλικό έδαφος έχει προκαλέσει γνήσιο φόβο γιατί μπορεί να ξυπνήσει παλιές μνήμες, τα φαντάσματα των 40 χρόνων πριν», δήλωσε ο Φαλκ. «Μια εποχή που Γάλλοι πρόδωσαν Γάλλους και η χώρα ήταν χωρισμένη σε αυτούς που πολέμησαν τους Γερμανούς, την Αντίσταση, και σε αυτούς που συνεργάστηκαν μαζί τους, και το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού που παθητικά αποδέχτηκε το έγκλημα».

«Την εποχή της απελευθέρωσης της Λυών, υπήρχαν περίπου 6.000 μέλη του κινήματος της Αντίστασης στην περιοχή. Τρεις μέρες αργότερα, ήταν 110.000. Αυτό πιθανόν εξηγεί πολλά πράγματα για τη γαλλική ζωή σήμερα. Γιατί; Επειδή έγιναν πατριώτες μόνο όταν δεν υπήρχε πλέον κίνδυνος» είχε πει ο αντιστασιακός Ρέιμοντ Μπασέ στο BBC.

«Για τους ηλικιωμένους, για όσους υπέφεραν, ο Μπάρμπι δεν έφυγε ποτέ πραγματικά από τη Λυών», σημείωσε ο Μπέρναρντ Φαλκ.

Όταν η Γαλλία παραδόθηκε στη Γερμανία τον Ιούνιο του 1940, η πόλη της Λυών έγινε κέντρο για το υπόγειο κίνημα της Αντίστασης.

Ο Μπασέ και ο ραδιοτηλεγραφητής Μαρσέλ Μπιντό ήταν δύο από τους νεαρούς άνδρες που εντάχθηκαν νωρίς για να πολεμήσουν τη ναζιστική κατοχή.

«Την εποχή της απελευθέρωσης της Λυών, υπήρχαν περίπου 6.000 μέλη του κινήματος της Αντίστασης στην περιοχή. Τρεις μέρες αργότερα, ήταν 110.000. Αυτό πιθανόν εξηγεί πολλά πράγματα για τη γαλλική ζωή σήμερα. Γιατί; Επειδή έγιναν πατριώτες μόνο όταν δεν υπήρχε πλέον κίνδυνος»

«Ο Μπασέ διηύθυνε μια ομάδα Αντίστασης υπεύθυνη για τη λαθρομεταφορά καταρριφθέντων συμμαχικών αεροπόρων στα Πυρηναία προς την Ισπανία», δήλωσε ο Φαλκ. «Τέσσερις χιλιάδες Βρετανοί, Αμερικανοί και μέλη της Κοινοπολιτείας οφείλουν τη ζωή τους στη μονάδα του Μπασέ».

Όμως, για κάθε άτομο που αντιστάθηκε ενεργά στους Ναζί, πολλοί περισσότεροι προσπάθησαν να κρατήσουν χαμηλό προφίλ, ελπίζοντας ότι θα επιβιώσουν.

Εν τω μεταξύ, άλλοι καλωσόρισαν τους Ναζί, σχηματίζοντας ακόμη και πολιτοφυλακές για να συμμετάσχουν καθώς τρομοκρατούσαν τους κατοίκους της πόλης.

Αυτό ήταν κάτι που ανακάλυψε από πρώτο χέρι ο Μπασέ όταν συνελήφθη και στη συνέχεια ανακρίθηκε βάναυσα, ενώ του έβγαζαν τα δόντια.

«Συνελήφθη από την Γκεστάπο, βασανίστηκε για να αποκαλύψει τα ονόματα των διαμεσολαβητών του», δήλωσε ο Φαλκ. «Οι δύο άνδρες που τον ακρωτηρίασαν ήταν και οι δύο Γάλλοι που εργάζονταν για τους Γερμανούς».

Ο συνεργάτης του Μπασέ, Μπιντό, «συνελήφθη από τη γαλλική πολιτοφυλακή που συνεργαζόταν με τους Ναζί. Διέφυγε προτού οι ίδιοι οι συμπατριώτες του μπορέσουν να τον παραδώσουν στην Γκεστάπο».

«Η παρουσία του Κλάους Μπάρμπι και πάλι σε γαλλικό έδαφος έφερε μνήμες μιας αποχής που Γάλλοι πρόδωσαν Γάλλους και η χώρα ήταν χωρισμένη σε αυτούς που πολέμησαν τους Ναζί, σε αυτούς που συνεργάστηκαν μαζί τους, και σε όλους όσοι σιώπησαν αποδεχόμενοι το έγκλημα»

Μετά την απελευθέρωση της Γαλλίας το 1944, άνθρωποι που θεωρούνταν Γάλλοι συνεργάτες των Ναζί συνελήφθησαν. Πολλοί εξευτελίστηκαν δημόσια. Γυναίκες που είχαν συναναστραφεί με Γερμανούς στρατιώτες γδύθηκαν, αλείφθηκαν με πίσσα και είδαν τα κεφάλια τους ξυρισμένα μπροστά σε όλους σε μια εκδικητική διαπόμπευση.

Άνθρωποι που είχαν συνεργαστεί με την Γκεστάπο ξυλοκοπήθηκαν στους δρόμους, και μερικοί δικάστηκαν και εκτελέστηκαν, συμπεριλαμβανομένων των ανδρών που είχαν βασανίσει τον Μπασέ.

«Τους σκότωσα, φυσικά, τους σκοτώσαμε κατά την απελευθέρωση, δεν έχει νόημα να σας δώσω τα ονόματά τους», είπε ο 75χρονος Μπασέ στο BBC το 1983. «Είχαν αποσυρθεί με τεράστια χρηματικά ποσά, κλεμμένα από τους Εβραίους».

Ονόματα προδοσίας

Ωστόσο, τις δεκαετίες μετά τον πόλεμο, η γερμανική κατοχή και οι πληγές που είχε δημιουργήσει στην γαλλική κοινωνία δεν είχαν ξεχαστεί.

Πολλοί κάτοικοι της Λυών εξακολουθούσαν να ζουν εφιάλτες από όσα είχαν συμβεί εκείνη την εποχή. «Για τους ηλικιωμένους, για όσους υπέφεραν, ο Μπάρμπι δεν έφυγε ποτέ πραγματικά. Όλα είναι ακόμα εδώ. Το πεδίο μάχης όπου η Αντίσταση πολέμησε τον κατοχικό γερμανικό στρατό μέσα από τα σοκάκια της παλιάς πόλης. Οι ίδιοι δρόμοι, τα ίδια κτίρια», δήλωσε ο Φαλκ.

Με τον «Χασάπη της Λυών» πίσω στη χώρα για δίκη, ο Μπασέ ήθελε από τη Γαλλία να αναγνωρίσει και να αναμετρηθεί με το παρελθόν της.

Είπε στο BBC ότι ο επικεφαλής της Γκεστάπο θα έπρεπε να υποχρεωθεί να ονομάσει τους Γάλλους που συνεργάστηκαν με τους Ναζί και διέφυγαν την κρίση.

«Πιστεύω ότι η ανάκριση του Μπάρμπι θα δημιουργήσει πολλά προβλήματα γιατί υπάρχουν σίγουρα άνδρες που ήταν εμπλεκόμενοι μαζί του», δήλωσε ο Μπασέ. Επίσης εξομολογήθηκε στον Φαλκ την επιθυμία του για εκδίκηση.

Ευχήθηκε να είχε την ευκαιρία να ανακρίνει τον Μπάρμπι και να του επιβάλει την τιμωρία που είχε υποστεί. Ήθελε να του βγάλει τα δόντια, ένα προς ένα.

Οι επιζώντες ήθελαν να μάθουν «το όνομα του προσώπου που πρόδωσε τον Ζαν Μουλέν, τον μεγαλύτερο από όλους τους ηγέτες της Γαλλικής Αντίστασης, ο οποίος συνελήφθη στη Λυών μετά από κάποιο καρφί», δήλωσε ο Φαλκ.

Ο Μουλέν ήταν μια κρίσιμη μορφή κατά τη διάρκεια του πολέμου που ένωσε τα διάσπαρτα στοιχεία της αντίστασης σε μια συντονισμένη γροθιά εναντίον των ναζί κατακτητών. Βασανίστηκε άγρια από τον Μπάρμπι και πέθανε ως αποτέλεσμα των τραυμάτων του στις 8 Ιουλίου 1943 σε ένα τρένο που τον μετέφερε στη Γερμανία.

«Ο Κλάους Μπάρμπι, ο σαδιστής Χασάπης της Λυών, καταδικάστηκε σε ισόβια το 1987, 38 χρόνια μετά τις θηριωδίες του»

«Κατά τη διάρκεια της κατοχής, πολλοί Γάλλοι πολέμησαν πραγματικά, αλλά οι περισσότεροι από αυτούς πέρασαν τον καιρό τους ψάχνοντας για φαγητό. Αυτό που πρέπει να γίνει, τώρα που ο Μπάρμπι είναι εδώ, είναι απλά να ονοματίσει το όνομα αυτού που πρόδωσε τον Ζαν Μουλέν. Μόλις γίνει αυτό, θα πρέπει να τον πατήσουν σαν κοριό. Είναι ένα βρώμικο ζώο που δεν πρέπει να του επιτρέπεται να ζει. Αν θέλετε να το πείτε αυτό μίσος, ας το κάνετε. Μίσος είναι!»

Μετά την επιστροφή του, ο Μπάρμπι παρέμεινε αμετανόητος για τις θηριωδίες που διέπραξε. Κάποιοι θεώρησαν ότι ο Ναζί απλά δεν θα έλεγε καμία αλήθεια, ότι θα χρησιμοποιούσε τη δίκη για τους δικούς του σκοπούς.

«Το άνοιγμα αυτής της υπόθεσης Μπάρμπι είναι αρκετά δραματικό με την έννοια ότι θα προκύψουν ονόματα που, αν ο Μπάρμπι θελήσει, θα μπορούσε να είναι ψεύτικες κατηγορίες αγωνιστών για να σπιλώσει πάρα πολλούς ανθρώπους που ήταν εχθροί του», δήλωσε ο Τζέρεμι Νίκλιν, πρόεδρος της Ένωσης RAF της Λυών, όπου πολλές από τις οικογένειες πρώην μαχητών της Αντίστασης συναντιούνταν τακτικά.

«Δεν έχει σημασία ποια ονόματα θα πει, είναι αρκετά πονηρός. Μπορεί να χρησιμοποιήσει οποιοδήποτε όνομα και η λάσπη θα κολλήσει και αυτό που φοβούνται οι άνθρωποι είναι ότι θα πετάξει πολλή λάσπη γιατί δεν έχει τίποτα να χάσει», δήλωσε ο Νίκλιν.

Ο συνάδελφος του Μπασέ, μαχητής της Αντίστασης Μπιντό, συμφώνησε ότι η μαρτυρία του Ναζί δεν μπορούσε να είναι απόλυτα πιστευτή αλλά ήταν πλέον δουλειά του δικαστηρίου να αναλάβει, να εξετάσει τα στοιχεία και να διασφαλίσει ότι θα απονεμηθεί δικαιοσύνη.

«Λυπάμαι που δεν πέθανε νωρίτερα, 40 χρόνια είναι πολύς καιρός. Τι θα πει, ποιον θα καταγγείλει, αν καταγγείλει κάποιον πώς μπορείς να αποδείξεις ότι ο Μπάρμπι λέει αλήθεια;», ρώτησε ο Μπιντό το BBC το 1983. «Θα τον είχα σκοτώσει προσωπικά πριν από 35 χρόνια. Τώρα είναι ο ρόλος της δικαιοσύνης να ασχοληθεί με αυτόν τον άνθρωπο. Δεν είναι δική μου δουλειά».

Διχασμός και δράκοι

Η δίκη θα ήταν μια επώδυνη διαδικασία για τη Γαλλία. Οι πληγές που προκάλεσε ο Μπάρμπι και οι Ναζί ήταν ακόμα ζωντανές στη μνήμη. Ο Αντρέ Σινιόλ ήταν μόλις επτά ετών όταν ο πατέρας του, Μισέλ, συνελήφθη επειδή ήταν μέλος της Αντίστασης.

«Τον χτυπούσαν με μαστίγια, τον μισοέπνιγαν σε μπανιέρες με παγωμένο νερό. Ο Μπάρμπι του έβγαζε νύχια από τα χέρια και τα πόδια. Αυτό γινόταν συνέχεια, για τέσσερις ημέρες. Ο Μισέλ δεν μιλούσε, δεν πρόδιδε τους συντρόφους του», δήλωσε ο Φαλκ. Ο πατέρας του Σινιόλ θα τιμήθηκε μετά θάνατον για το ρόλο και τη σιωπή του.

Ωστόσο, ο Σινιόλ πίστευε ότι παρά την οδύνη που θα προκαλούσε η δίκη και την προσωπική του ανάγκη για εκδίκηση η παρουσία του Μπάρμπι στο δικαστήριο ήταν ζωτικής σημασίας για να μάθουν οι νέοι τι είχε συμβεί στην πόλη τους, τη χώρα τους που διχάστηκε και εξυπηρέτησε το Ναζισμό με σιωπή ή βασανιστήρια.

«Όσον αφορά τον Κλάους Μπάρμπι, νομίζω ότι αυτός ο άνθρωπος θα έπρεπε να είναι νεκρός», δήλωσε ο Σινιόλ. «Δεν έχει εκφράσει ποτέ καμία μεταμέλεια, καμία λύπη για τις πράξεις του. Συνεχίζει να απολαμβάνει τη ζωή και έχει ελπίδα. Αυτό είναι εντελώς αφύσικο. Η δίκη είναι απολύτως απαραίτητη για να διδάξει τη νεότερη γενιά τι συνέβη».

Τη δεκαετία του 1950, ο Μπάρμπι είχε δικαστεί δύο φορές για τα εγκλήματα πολέμου του από τη Γαλλία και καταδικάστηκε σε θάνατο «ερήμην», αλλά μέχρι τη στιγμή που ο Ναζί επέστρεψε στη χώρα το 1983, και οι δύο καταδίκες είχαν παραγραφεί.

Η νέα του δίκη ξεκίνησε το 1987 και η εκτεταμένη κάλυψη από τα μέσα ενημέρωσης καθήλωσε το γαλλικό κοινό.

«Η δίκη αποκάλυψε τον σκοτεινό διχασμό της Γαλλίας. Από τη μία η Γαλλία της Αντίστασης, από την άλλη η Γαλλία που συνεργάστηκε με τους Ναζί, θέτοντας καίρια ερωτήματα εθνικής ενοχής»

Η συγκλονιστική μαρτυρία των επιζώντων θυμάτων του Μπάρμπι, και των συγγενών αυτών που δεν επέζησαν, αποκάλυψε το μέγεθος και τη βαρβαρότητα των θηριωδιών του Χασάπη της Λυών.

Αν και ο Μπάρμπι ποτέ δεν αποκάλυψε ποιος είχε προδώσει τον Ζαν Μουλέν, οι διαδικασίες περιέγραψαν λεπτομερώς τη φρικιαστική βία στην οποία συμμετείχε προσωπικά, και τις χιλιάδες δολοφονίες για τις οποίες ήταν υπεύθυνος, συμπεριλαμβανομένου ενός περιστατικού κατά το οποίο 44 παιδιά Εβραίων συνελήφθησαν από μια αγροικία στο Ιζιέ της Λυών και στάλθηκαν στον θάνατο.

Η δίκη του Μπάρμπι έγινε το επίκεντρο εθνικού λογαριασμού για τη χώρα, καθώς αναδιηγήθηκε τόσο τη συνεργασία της Γαλλίας κατά τη διάρκεια του πολέμου όσο και την αντίστασή της στους Γερμανούς κατακτητές.

Η Δύση είναι το τέρας

Οι διαδικασίες υπογράμμισαν επίσης πώς οι δυτικές κυβερνήσεις είχαν επιτρέψει στον Μπάρμπι και άλλους Ναζί να διαφύγουν τη λογοδοσία για τα εγκλήματά τους για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα.

Το γεγονός ότι ο Μπάρμπι είχε ευημερήσει στη Νότια Αμερική, ενώ εργαζόταν για τη CIA και άλλες υπηρεσίες πληροφοριών, έριξε φως στη συνενοχή των δυτικών κυβερνήσεων και την προθυμία τους να αγνοήσουν τη βία κατά αμάχων και τις παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων ενόψει γεωπολιτικών υπολογισμών.

«Αυτές οι σκοτεινές ώρες αμαυρώνουν για πάντα την ιστορία μας και αποτελούν προσβολή για το παρελθόν και τις παραδόσεις μας», δήλωσε ο τότε Πρόεδρος της Γαλλίας Ζακ Σιράκ.

Ο ηγέτης της Γκεστάπο κρίθηκε ένοχος για 341 ξεχωριστά εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, επιβεβαιώνοντας ότι, νομικά, τα άτομα είναι υπεύθυνα για τις πράξεις τους, ακόμη και αν ακολουθούν εντολές.

«Όταν πει τα πραγματικά ονόματα των συνεργατών του, αυτούς που δολοφόνησαν τους αντιστασιακούς παραδίδοντας τους στους Ναζί, πρέπει να τον πατήσουν κάτω σαν κοριό. Είναι τέρας! Δεν θα έπρεπε να ζει!»

Ο Μπάρμπι καταδικάστηκε να περάσει το υπόλοιπο της ζωής του στη φυλακή, όπου και πέθανε το 1991.

Το 1983, οι ΗΠΑ ζήτησαν επίσημα συγγνώμη από τη Γαλλία για την πρόσληψη του Μπάρμπι και την προστασία του από διώξεις.

Το 1995 ο Γάλλος Πρόεδρος Ζακ Σιράκ αναγνώρισε επίσημα την ευθύνη του γαλλικού κράτους στην απέλαση των Εβραίων.

Η δίωξη του Χασάπη της Λυών είναι μέχρι σήμερα ένα ορόσημο στα εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας.

Η επιτυχία της θα πυροδοτούσε τις κατηγορίες άλλων Γάλλων συνεργατών όπως ο πρώην υπουργός Μορίς Παπόν και ο πρώην αρχηγός της αστυνομίας Ρενέ Μπουσκέ, για πράξεις που είχαν διαπράξει κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Η καταδίκη του Μπάρμπι έδειξε στη διεθνή κοινότητα την αναγκαιότητα αναγνώρισης των θηριωδιών που λαμβάνουν χώρα κατά τη διάρκεια του πολέμου και, ακόμη και αν χρειαστούν δεκαετίες, την απόδοση ευθυνών στους δράστες τους.

Στους καιρούς μας, 38 χρόνια μετά, η δίκη είναι πιο επίκαιρη από ποτέ καθώς οι χασάπηδες πληθαίνουν μέρα με τη μέρα και η Δύση κάνει ό,τι και τότε. Τους προστατεύει.