Ελεγκτικό Συνέδριο: «Κίτρινες κάρτες» σε δημόσιες συμβάσεις – Περιπτώσεις που «βγάζουν μάτι» 

Ουσιώδεις πλημμέλειες, που αναδείχθηκαν από τον προσυμβατικό έλεγχο των διαδικασιών ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων έργων, προμηθειών, υπηρεσιών και δημοσίων συμβάσεων παραχώρησης έργων και υπηρεσιών, αναδεικνύει η νέα έκθεση από το Ελεγκτικό Συνέδριο.

Έλεγχος χρονικής περιόδου από 1.7.2023 έως 31.12.2024

Επισημαίνεται, όπως σε αντίστοιχες προηγούμενες εκθέσεις του Τμήματος, ότι οι παραβιάσεις στις οποίες η παρούσα έκθεση επικεντρώνεται παρατηρείται επαναληψιμότητα όχι μόνο στις παραβιαζόμενες αρχές και διατάξεις, αλλά και στα στοιχεία θεμελίωσης των πλημμελειών και ενίοτε στις περιστάσεις υπό τις οποίες εκδηλώθηκαν.

«Κίτρινες κάρτες» από το Ελεγκτικό Συνέδριο

Το Ελεγκτικό Συνέδριο εξέτασε τους φορείς της γενικής κυβέρνησης κατά τη χρονική περίοδο από 1/7/2023 έως 31/12/2024 και «μοιράζει» δεκατρείς «κίτρινες κάρτες» σε διαδικασίες ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων έργων, προμηθειών, υπηρεσιών και δημοσίων συμβάσεων παραχώρησης έργων και υπηρεσιών, ως ακολούθως:

• Διαπιστώθηκε μη νόμιμη εξαίρεση των διαδικασιών ανάθεσης μεικτών συμβάσεων από την εφαρμογή των διατάξεων των ν. 4412/2016 και 4413/2016 προσαρμογής και εναρμόνισης του εθνικού δικαίου προς διατάξεις του ενωσιακού δικαίου, που διέπουν τις διαδικασίες σύναψης δημοσίων συμβάσεων (παρ. 5-15).
• Διαπιστώθηκε ότι δεν δημοσιεύθηκε ουσιώδης τροποποίηση όρων της διακήρυξης, ιδίως αναφορικά προς τα κριτήρια ποιοτικής επιλογής και τις τεχνικές προδιαγραφές (παρ. 16-23).
• Διαπιστώθηκε η έλλειψη της αναγκαίας χρηματοδότησης ή επαρκούς πίστωσης για την εκτέλεση της σύμβασης (παρ. 24-26).
• Διαπιστώθηκε ελλιπής τεκμηρίωση της σκοπιμότητας και του προϋπολογισμού δημοσίων συμβάσεων, σε βαθμό που δεν επέτρεψε να επιβεβαιωθεί ο εύλογος χαρακτήρας της δημοσιονομικής επιβάρυνσης και της διάθεσης των δημοσίων πόρων υπό όρους διαφάνειας (παρ. 27-41).
• Διαπιστώθηκε αδικαιολόγητη παρέκκλιση από τον κανόνα της διενέργειας διαγωνισμού για τη σύναψη δημοσίων συμβάσεων, χωρίς τη συνδρομή αναγκών που ανέκυψαν κατεπειγόντως εξαιτίας περιστάσεων απρόβλεπτων εκ μέρους μίας επιμελούς αναθέτουσας αρχής (παρ. 42-50).

Και άλλες περιπτώσεις

• Διαπιστώθηκε μη νόμιμη ουσιώδης τροποποίηση σύμβασης χωρίς να συντρέχουν οι σωρευτικά απαιτούμενες προϋποθέσεις εξαιρέσεων από τη διεξαγωγή διαγωνισμού (παρ. 51-52), είτε λόγω απρόβλεπτων περιστάσεων (παρ. 53-61) είτε, ειδικά στις δημόσιες συμβάσεις έργων, λόγω ανάγκης να εκτελεστούν συμπληρωματικές εργασίες (παρ. 62-72).
• Διαπιστώθηκαν αδικαιολόγητοι αποκλεισμοί προσφερόντων, λόγω μη προσκόμισης δικαιολογητικών συμμετοχής, ελλείψει σαφήνειας στους όρους της διακήρυξης (παρ. 73-79).
• Διαπιστώθηκε ότι τα κριτήρια ποιοτικής επιλογής σε διαγωνιστικές διαδικασίες είτε περιόριζαν τον κύκλο των δυνητικών προσφερόντων είτε εισήγαγαν αδικαιολόγητες διακρίσεις αυτών (παρ. 80-96).
• Διαπιστώθηκαν μη νόμιμοι αποκλεισμοί από διαγωνιστικές διαδικασίες, οικονομικών φορέων, οι οποίοι επιθυμούσαν να στηριχθούν στις ικανότητες τρίτων, ενώ αποδείκνυαν ότι θα έχουν στη διάθεσή τους τους αναγκαίους πόρους, ιδίως, με την προσκόμιση της σχετικής δέσμευσης των τρίτων φορέων για τον σκοπό αυτόν (παρ. 97-100).
• Διαπιστώθηκε ότι η αξιολόγηση των τεχνικών προσφορών δεν έφερε την απαιτούμενη πλήρη και επαρκή αιτιολογία (παρ. 101-115).
• Διαπιστώθηκε αποδοχή προσφορών και κατακύρωση κατά παράβαση της διακήρυξης (παρ. 116-123).
• Διαπιστώθηκε αποδοχή εναλλακτικών προσφορών χωρίς να απαιτείται ή να επιτρέπεται στη διακήρυξη η υποβολή εναλλακτικών προσφορών (παρ. 124-128).
• Διαπιστώθηκαν πλημμέλειες στα στάδια ελέγχου των δικαιολογητικών, είτε συμμετοχής είτε κατακύρωσης, με αποτέλεσμα την παράνομη απόρριψη προσφοράς οικονομικών φορέων που προηγούνταν στη σειρά μειοδοσίας από τους αναδειχθέντες αναδόχους δημοσίων έργων (παρ. 129-133).

Κατά τον προσυμβατικό έλεγχο εισήχθησαν 2.601 φάκελοι διαδικασιών ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων, εκ των οποίων 1.119 φάκελοι έργων, 654 προμηθειών και 828 υπηρεσιών.

Περιπτώσεις που «βγάζουν μάτι»

Κατά τον έλεγχο διαδικασιών σύναψης συμβάσεων προμήθειας λιπαντικών και συναφών ειδών για τις ανάγκες δήμων, διαπιστώθηκε σημαντική αύξηση των ποσοτήτων ή των προϋπολογιζόμενων τιμών μονάδας για τα ίδια είδη συγκριτικά προς τις ακριβώς προηγούμενες, κατά περίπτωση, διακηρύξεις της ίδιας αναθέτουσας αρχής, καθώς και ότι για τον καθορισμό των προϋπολογιζόμενων τιμών μονάδας αναζητήθηκε και λήφθηκε προσφορά από έναν και μόνο, τοπικό πρατηριούχο…

Σε διαδικασία προμήθειας υλικών ηλεκτροφυσιολογίας και συνοδού εξοπλισμού για τις ανάγκες νοσοκομείου, ο έλεγχος απέβη αρνητικός κατά το μέρος εκείνο κατά το οποίο το Κλιμάκιο διαπίστωσε έλλειψη τεκμηρίωσης τόσο της σκοπιμότητας όσο και του προϋπολογισμού αυτής, ως προς ορισμένα είδη, για τα οποία ουδέν στοιχείο συμπεριλήφθηκε στον φάκελο σύμβασης, ενώ αυτά προστέθηκαν στη ζητούμενη προμήθεια μετά από τη διενέργεια δημόσιας διαβούλευσης, με τιμές μονάδας, οι οποίες διαμορφώθηκαν κατόπιν προφορικής ενημέρωσης από μέλος της επιτροπής τεχνικών προδιαγραφών σχετικά με την πραγματοποιηθείσα έρευνα αγοράς.

Σε διαδικασία προμήθειας τροφίμων και γάλακτος, το Κλιμάκιο διαπίστωσε ελλιπή τεκμηρίωση της αναγκαιότητας της προμήθειας, των ποσοτήτων ειδών και της προϋπολογιζόμενης δαπάνης, καθώς δεν προσκομίστηκαν πρόσφορα στοιχεία τεκμηρίωσης αυξήσεων, κατά περίπτωση έως και κατά εννέα φορές, ή μειώσεων των ποσοτήτων ειδών συγκριτικά προς δύο προγενέστερες διαγωνιστικές διαδικασίες, ούτε στοιχεία με αναφορά συγκεκριμένων δεδομένων προσδιορισμού τιμών μονάδας για κάθε είδος / υποείδος κατά τρόπο ελεγκτικά επαληθεύσιμο.